DSCF5602

2S6 Podtyp skorupek! - Crustacea

gnip (ap. Amphipoda, Stomatopoda, lsopoda) ciągły ruch odnóży odwłokowych (pteopodiaK wykoreysty* winych również do pływania, porwała przewietrzać tkraeU — zarówno te umtcszczonc bezpośrednio na płcopodiach (Stomatopoda, Lsopoda), jak i tułowiowe mknęła koksalnc Amphipoda. U Decapoda, które matą najlepiej rozwinięty karapaks tworzący po bokach obszerne tamy skrzełowe, do napędzania wody do tych komór służą blaszkowate egzopodity drugiej pary szczęk — skafognatity (ryc. 192.E). Ich ciągły ruch wentylacyjny powoduje wsysanie wody do jam skrzełowych od tyłu i od dołu przy nasadach odnóży, zaś wypychanie ku przodowi przy nasadach przydatków gębowych. U krabów (Brachyura), u których karapaks szczelnie przylega do ciała z tylu i z dołu, wlot prądu wciąganej wody znajduje się u nasady I pary pereiopodiów, a prąd wody zatacza łuk w jamach skrzełowych, wychodząc nieco powyżej wlotu.

Ciągły ruch pleopodiów jest szczególnie ważny dla omywania skrzeli i wciągania wraz z wodą pokarmu w przypadku skorupiaków ryjących korytarze w dnie (wiele gatunków Decapoda, Stomatopoda, Cumacea) lub budujących rurki mieszkąlne (Amphipoda: Ampeliscidae, Corophiidae, czy Tanaidacea).

Układ wydalniczy. Organami wydalniczymi skorupiaków są gruczoły czułkowe i gruczoły szczękowe oraz skrzelą, przez które wydalane są znaczne ilości produktów przemiany materii. Gruczoły czułkowe i szczękowe są pochodnymi metanefrydiów. Część

Ryc. 201. Narząd wydalniczy dziesięcionoga (Decapoda) — gruczoł czułkowy.

1 — woreczek końcowy, 2 — labirynt, 3 — przewód ne-frydialny, 4 — zbiornik ekskrećyjny, 5 — ujście u nasady czułka (wg różnych autorów, zm.)

zasadniczą stanowią woreczkowate pozostałości c*. łomy w segmentach głowowych: drugim, niosącym czułki II pary i piątym, niosącym szczęki II pary, Ten gruczołowaty narząd, zbudowany ze specjalnych komorek — podocytów, filtruje przez swój nabłonek hemoijmfę. Z gruczołu wybiega kanał wydalniczy, często o złożonej strukturze; jego przednia, rnzsze. rzona część nosi nazwę labiryntu. W tym kanale zachodzi wybiórcza absorpcja, oddzielająca z płynów ciała sole i glikozę, a pozostawiając związki azotu takie, jak mocznik, kwas moczowy czy aminokwasy. Przed wydaleniem płyn może być gromadzony w zbiorniku — pęcherzyku moczowym, uchodząc na zewnątrz otworkiem usytuowanym u nasady czuł-ków II pary (gruczoł czułkowy) lub u nasady szczęk (gruczoł szczękowy) (ryc. 191,201). Jednak większość produktów przemiany związków azotu w organizmie skorupiaków jest wydalana w postaci amoniaku przez skrzda. Gruczoły czułkowe i szczękowe wydalają inne metabolity i są w głównej mierze organami osmoregulacyjnymi.

W kanale wyprowadzającym gruczołu czułko-wego u słodkowodnych Decapoda koncentracja soli może zmniejszać się 10. krotnie, umożliwiając im zachowanie w hemołimfie wyższego stężenia soli niż ich stężenia w środowisku zewnętrznym.

Obydwie pary gruczołów wydalniczych obecne są zwykle w stadiach larwalnych, natomiast u zwierząt dorosłych obie pary funkcjonują tylko u Lep-tostraca, Mysidacea i słodkowodnych Ostracoda. U Cephalocarida i niektórych Tanaidacea i lsopoda funkcjonują gruczoły szczękowe, jednak obecne są też szczątkowe gruczoły czułkowe. Wyłącznie gruczoły szczękowe mają Stomatopoda, Cumacea, większość lsopoda i Tanaidacea, Copepoda, morskie Ostracoda i Branchiopoda. Wyłącznie gruczoły czułkowe mają Amphipoda, Decapoda i Euphausiacea.

Lądowe lsopoda — stonogi — wydalają więcej kwasu moczowego niż pozostałe Crustacea. Ponadto stwierdzono u Oniscidea wydalanie z organizmu amoniaku w postaci gazowej. Usuwanie pewnych produktów przemiany materii u skorupiaków zachodzi również poprzez fagocytarne komórki hemolim-fyJPoprzez skrzela Crustacea mogą także wychwytywać sole ze środowiska, uzupełniając ich ewentualny ubytek powstały na skutek wydalania.

Układ rozrodczy. Skorupiaki są w znakomitej większości zwierzętami rozdzielnopłciowymi. Tylko łopatonogi (Remipedia), podkowiastogłowe (Cephalocarida) i większość wąsonogów (Cirripedia) są obojnakami; hermafrodytyzm zdarza się też u niektórych dztesięćTonógów (Decapoda). U skrze-