DSCF5580

Crustacea

0 podtyp: skorupiaki -

Krzysztof Jażdżewski

Diagnoza

^gi zbudowane zasadniczo z trzech tagm: ^rolowiaXodwloką. Głowa jest tagmą 5. Jutową. Zestaw przydatków głowowych to 2 ów, żuwaczki i 2 pary szczęk. Większość JJupiaków żyje w wodzie, oddychając przy po-.jy skrzeli. Narządy wydalnicze — zmienione metanefrydia (1-2 pary) mieszczą się w głowie, gozdzielnopłciowe, rzadko hermafrodytyczne.

Skorupiaki (Crustacea), to bogata w gatunki, niojjfologicznie bardzo zróżnicowana grupa stawo-_BOgów. Ocenia się, że liczba dotychczas rozpoznanych gatunków skorupiaków przekroczyła 70000, i tempo opisywania nowych nie słabnie — ocenić je można na kilkaset rocznie. Skorupiaki, to w znakomitej większości wodne zwierzęta, zamieszkujące przede wszystkim morza (ok. 80% gatunków), ale również wody słodkie i wilgotne środowiska lądowe. W morzach skorupiaki zasiedlają wszelkie głębokości i siedliska we wszystkich szerokościach geograficznych; podobnie spotkać je można we wszystkich zbiornikach wody słodkiej i slonawej, również w gorących źródłach. Skorupiaki często dominują w wodach podziemnych, a także w zbiornikach efemerycznych. Środowiska lądowe najlepiej opanowały skorupiaki równonogie (Isopoda) — ściślej ich najbogatszy w gatunki podrząd — stonogi (Onisddea) — ok. 5000 gatunków. Znanych jest też kilkaset gatunków lądowych skorupiaków z innych grup takich, jak kraby (Decapoda, Br achy ura) i obunogi (Amphipoda).

Zróżnicowanie wielkości skorupiaków jest kolosalne: najmniejsze (Tantulocarida), to zwierzęta mierzone w ułamkach milimetra, największe dziesię-cionogi (Decapoda), to pacyficzny krab Macrocheira kaempferi (ponad 3 m rozpiętości odnóży — największy współczesny stawonóg), czy półmetrowe langusty (np. z rodzaju Jasus) i kilkunastokilogramowe homary (Hornrus ameńcanus).

Morfologia funkcjonalna

Morfologia skorupiaków jest niezwykle różnorodna (ryc. 189). To wyjątkowe zróżnicowanie Crustacea jest ewolucyjnie zrozumiałe, jeśli się zważy, że już w kambrze żyły formy stosunkowo bliskie współczesnym Ostracoda i Leptostraca; te grupy skorupiaków są jednocześnie dość odlegle od siebie, zatem z pewnością początków Crustacea należy się doszukiwać w prekambrze. Wobec ogromnego zróżnicowania skorupiaków trudno jest scharakteryzować krótko cały podtyp Crustacea. Pomimo tej ogromnej różnorodności form, Crustacea zwykle uważa się za grupę monofiletyczną. Ważną cechą, ontogenetycznie wspólną dla wszystkich skorupiaków jest obecność stadium pływika (nauplius) bądź jako swobodnie pływającej formy larwalnej, bądź też jako pływikopo-dobnego stadium w osłonach jajowych. To stadium jest formą morfologicznie jednolitą, zbudowaną z trzech niewyodrębnionych somitów, zaopatrzonych w 3 pary przydatków odpowiadających przyszłym