DSCF6676

(zwłaszcza u form wodnych). Głowa często zrośnięta całkowicie lub częściowo z tułowiem (przynajmniej z jednym Jego segmentem). Jeżeli wyodrębniona l okryta puszkę głowowe, to na tułowiu 7 par kończyn, a segmenty odwłokowe zaopatrzone także w metameryczne odnóża o różnej funkcji. Aparat gębowy z dobrze rozwiniętymi żuwaczkamł. Odnóża lokomotoryczne, często dwugałę-ziste I czynnościowo zmodyfikowane. Żyję przeważnie w wodzie, rzadziej na lędzie (cześć skorupiaków równonoglch Isopoda)....................................

skorupiaki Crustacea (pars)

9(8). Głowa z parą jednogałęzistych czułków lub czułków brak

10

10(19). Głowa z parę przeważnie wieloczłonowych czułków (tylko u niektórych pasożytów czułki podlegają wtórnej redukcji). Aparat gębowy przeważnie gryzący z dobrze rozwinlętę parę żuweczek. często funkcjonalnie zmodyfikowany (wówczas żuwaczkl o Innej budowie lub zredukowane) lub całkowicie ukryty wewnątrz puszki głowowej. Głowa samodzielna, co najwyżej połączona

z pierwszym segmentem tułowia

11

11(12). Ciało podzielone na głowę (otoczone jednolitą i stwardniałą puszkę głowową) i korpus, zbudowany z 7 do kilkudziesięciu przeważnie homonomicznych segmentów. Każdy segment korpusu (z wyjątkiem ostatnich) opatrzony jedną lub dwiema parami krótkich odnóży krocznych. U gatunków krajowych oczu złożonych brak. Ciało twarde, charakterystycznie wydłużone, grzbieto-brzusznie spłaszczone lub walcowate. Prowadzą ukryty tryb życia w środowiskach lądowych......................................................................wije Myriapoda

12(11). Ciało podzielone na głowę (otoczoną jednolitą puszką głowową), tułów zbudowany z 3 segmentów (często różniących się wielkością i kształtem od . pozostałych metamerów ciała) oraz przeważnie wydłużony odwłok składający się z 4—11 mniej więcej homonomicznych segmentów. Na brzusznej stronie tułowia 3 pary dobrze rozwiniętych, często wyspecjalizowanych kończyn lokomotorycznych, a w pobliżu powierzchni grzbietowej często 1 lub 2 pary skrzydeł lub ich zawiązków (także liczne formy całkowicie pozbawione skrzydeł). Odwłok niekiedy z przydatkami, lecz bez typowych, członowanych odnóży lokomotorycznych.....................................sześcionogi Hexapoda

(oznaczać dalej)

13(18). Brzuszna powierzchnia odwłoka (przynajmniej 1-3 człony nasadowe) z krótkimi, parzystymi przydatkami lub z widełkami skokowymi na IV segmencie.

Zawsze bezskrzydłe

14

14(15). Odwłok złożony z 4-6 członów, zaopatrzonych na powierzchni brzusznej w złożony aparat skoczny Utworzony głównie z widełek skokowych, hamowidła i cewki brzusznej. Czułki bardzo krótkie. 4—5-członowe..........................

skoczogonkl Collembola

15(14). Odwłok utworzony z 10-11 członów. Czułki wieloczłonowe, szczeciniaste

I silnie wydłużone

16

16(17). Wierzchołek odwłoka z para długich członowanych no (Campodea sp.) tuB masywnych cęgów [Japyx sp.). Stopy i-członowe. Ciało bez opalizujących łuseczek.............................................................wiótogonki Oiplura

17(16). Wierzchołek odwłoka z trzema członowanymi nićmi. Stopy 3-5członowe. Ciało pokryte opalizującymi łuseczkami, niekiedy z wzorem barwnym na grzbiecie.....................................owady bezskrzydłe Insecta Thysanura

a(b). Oczy złożone dobrze rozwinięte, zajmują prawie całą powierzchnię glony ..................................................—............prze rzutki Archaeognatha

b(a). Oczu złożonych brak.........................................rybiki Zygentoma

18(13). Brzuszna powierzchnia odwłoka dorosłych okazów bez przydatków (zwłaszcza na członach nasadowych), co najwyżej z nielicznymi, w postaci pokładełka (u samic), aparatu kopulacyjnego (u samców) lub członowanych nici na ostatnich segmentach odwłoka. W przeważającej większości uskrzydlone

(niekiedy skrzydła uwsteczmone).........................................................

..................................................owady uskrzydlone Insecta Pterygota

19(10). Czułków całkowicie brak.................................................................20

20(21). Ciało podzielone na głowę (otoczoną puszką głowową). 3-segmentowy tułów i ll-segmentowy odwłok. Przednie kończyny tułowiowe skierowane do przodu zastępują funkcjonalnie czułki. U nasady odwłoka szczątkowe odnóża. Bardzo drobne, ślepe formy. Żyją w ukryciu...................... pierwogonki Protura

21(20). Ciało podzielone na jednolitą cześć przednią (prosorrę. często niesłusznie określaną mianem głowotułowia) i członowaną lub jednolitą część tylną (opistosomę; określaną też jako odwłok). Przednie kończyny w postaci kleszczowatych lub kolcowatych szczękoczułków. Źuwaczek I szczęk brak, aparat przedgębowy utworzony jedynie z nasadowych członów nogogfaszczków oraz ich wyrostków.........................................................................22

22(23). Opistosoma duża, często segmentowana lub z wtórnie zanikłą segmentacją i wówczas zakończona parzystymi kądziołkami przędnymi - pająki Araneida.

Ogółem 6 par odnóży. Z nielicznymi wyjątkami żyją na lądzie........

......................................................................... pajęczakiArachnida

23(22). Opistosoma w postaci drobnego, niesegmentowanego wyrostka. Odnóży 7 par. Żyją w morzach............................................kikutnlce Pantopoda

24(7). Ciało pozbawione zupełnie członowanych kończyn lokomotorycznych, często

0    homonomicznej segmentacji, wydłużone lub krępe. Na przekroju owalne lub grzbieto-brzusznie spłaszczone. Niekiedy głowa silnie zredukowana

1    wciągnięta do (ufowia, a ciało z przodu bardzo silnie zwężone (larwy czerwio-wate). Żyją przeważnie w ukryciu pod korą. w glebie, w żywych tkankach

roślin i zwierząt. Mało ruchliwe, często jasno ubarwione.......................

....................................................owady Insecta (pars); głównie larwy