DSCN1663

12 Alternacja biografii

o wartościach allocentrycznych: oznaczają one koncentrację na innych osobach lub na grupie społecznej. Niekiedy- sens tego pojęcia uznaje się za zbliżony lub nawet tożsamy z pojęciem afiliacji. (A.S.)

Alternacja biografii, zob. tożsamość.

Altruizm, zachowanie zorientowane na bezinteresowną pomoc innym jednostkom lub grupom społecznym: przeciwieństwo zachowania egoistycznego. Pojęcie to określane jest także jako ..działanie z pobudek etycznych, bez spodziewania się odwzajemnienia ze stronv innych” [M.K. Mlicki 1992. s. 102].

Niekiedy kwestionuje się istnienie „czystych” zachowań altruistycznych, wskazując. Ze wszelkie działania na rzecz innych nie są całkowicie bezinteresowne, gdyż w ich wyniku jednostka uzyskuje pozytywną ocenę otoczenia społecznego i (lub) poprawia własną samoocenę. Na tej podstawie wszelkie działania na rzecz innych próbuje się wyjaśniać wyłącznie w kategoriach egoizmu. Akceptacja takiego stanowiska prowadzi niekiedy do błędnego wniosku. Ze altruizm nie istnieje. Bezinteresowne działania na rzecz innych są faktem, który trudno negować. Działania te mogą wynikać z różnych motywacji, nawet egoistycznych, nie zmienia to jednak faktu. Ze są one czymś realnie istniejącym. Wątpliwości dotyczyć mogą wyłącznie typów motywacji tkwiących u ich podstaw. Nawet jeśli zgodzić się z tym. Ze zachowania altruistycznc wynikają z motywacji egoistycznych, tzn. z dążenia do uzyskania jakichś gratyfikacji, nie rozwiązuje to problemu, dlaczego inne osoby („typowi egoiści”) nie podejmują takich działań. W obrębie motywacji egoistycznej wyróżnić należy zatem jej dwa typy, cechujące się silnym zróżnicowaniem.

Jerzy Karyłowski wyodrębnia dwa typy altruizmu ze względu na tkwiące u ich podstaw mechanizmy motywacyjne endocen-trycznc i cgzocentryczne. „W przypadku motywacji typu endocentrycznego zachowanie altruistycznc kontrolowane jest przez antycypacje dotyczące korzystnych zmian w obrazie własnej osoby (lub uniknięcia zmian niekorzystnych). W przypadku natomiast motywacji typu egzocentrycznego antycypacje te dotyczą sytuacji partnera’' P- Karyłowski 1982, s. 133]. Rozwojowi endo- lub egzocentrycznych mechanizmów altruizmu sprzyjają odmienne techniki socjalizacji stosowane przez rodziców. Wskazywanie dziecku konsekwencji, jakie jego zachowanie może mieć dla partnera, wzmacnia mechanizmy cgzocentryczne. Natomiast takie techniki, jak: wycofywanie miłości, niedefinitywne etykietowanie, wskazywanie na niezgodność zachowania z wymaganiami pełnionych ról społecznych, nakłanianie do przeprosin, kształtują mechanizmy endo-centryczne [ibidem, s. 89 i n].

W badaniach motywacji zachowań al-truistycznych musi być także uwzględniona okoliczność, że zachowania te stanowią sposób realizacji społecznych norm. wartości, ideałów i wierzeń. Z tej perspektywy podział na motywacje endo- i egzocen-tryczną, a także przypisywanie altruizmowi wyłącznic motywacji egoistycznej, wydaje się ujęciem zbyt wąskim.

Janusz Reykowski [1986] badania nad altruizmem poszerzył na badanie postaw prospołecznych.

Emil Durkheim w klasycznym studium o samobójstwie wyróżnił, oprócz egoistycznych i anomicznych, także samobójstwa altruistycznc. Są one wynikiem poświęcenia życia jednostki dla realizacji interesów grupowych; wiążą się one z całkowitym wchłonięciem jednostki przez grupę, które nastąpiło w wyniku procesu dezindywiduatizacji. (A.S.)

Zob. anomia. dezindywidualizacja, dyfuzja odpowiedzialności. empatia, koncepcje człowieka w socjologii, motywacja, pułapka społeczna, socjalizacja.

Literatura:

Karyłowski J.. 1982, O dwóch typach altruizmu Badatua nad endo- i egzacentryczmmi źródłami podejmowania bezinteresownych <bia-