DSCN1663 (4)

12 Alternacja biografii

O wartościach allocentrycznych; oznaczają one koncentrację na innych osobach lub na grupie społecznej. Niekiedy sens tego pojęcia uznaje się za zbliżony lub nawet tożsamy z pojęciem afiliacji. (A.S.)

Alternacja biografii, zob. tożsamość.

Altruizm, zachowanie zorientowane na bezinteresowną pomoc innym jednostkom lub grupom społecznym: przeciwieństwo zachowania egoistycznego. Pojęcie to określane jest także jako „działanie z pobudek etycznych, bez spodziewania się odwzajemnienia ze strony innych” [MJC. Mlicki 1992, s. 102].

Niekiedy kwestionuje się istnienie „czystych” zachowań altruistycznych. wskazując, że wszelkie działania na rzecz innych nie są całkowicie bezinteresowne, gdyż w ich wyniku jednostka uzyskuje pozytywną ocenę otoczenia społecznego i (lub) poprawia własną samoocenę. Na tej podstawie wszelkie działania na rzecz innych próbuje się wyjaśniać wyłącznie w kategoriach egoizmu. Akceptacja takiego stanowiska prowadzi niekiedy do błędnego wniosku, że altruizm nie istnieje. Bezinteresowne działania na rzecz innych są faktem, który trudno negować. Działania te mogą wynikać z różnych motywacji, nawet egoistycznych, nie zmienia to jednak faktu, że są one czymś realnie istniejącym. Wątpliwości dotyczyć mogą wyłącznie typów motywacji tkwiących u ich podstaw. Nawet jeśli zgodzić się z tym, że zachowania altruistycznc wynikają z motywacji egoistycznych, tzn. z dążenia do uzyskania jakichś gratyfikacji, nie rozwiązuje to problemu, dlaczego inne osoby („typowi egoiści”’) nie podejmują takich działań. W obrębie motywacji egoistycznej wyróżnić należy zatem jej dwa typy, cechujące się silnym zróżnicowaniem.

Jerzy Karyłowski wyodrębnia dwa typy altruizmu ze względu na tkwiące u ich podstaw mechanizmy motywacyjne endocen-tryczne i cgzoccntryczne. „W przypadku motywacji typu cndocenbycznego zachowanie ahruistyczne kontrolowane jest przez antycypacje dotyczące korzystnych zmian w obrazie własnej osoby (lub uniknięcia zmian niekorzystnych). W przypadku natomiast motywacji typu egzocentrycznego antycypacje te dotyczą sytuacji partnera' [J. Karyłowski 1982, s. 133]. Rozwojowi endo- lub egzocentrycznych mechanizmów altruizmu sprzyjają odmienne techniki socjalizacji stosowane przez rodziców. Wskazywanie dziecku konsekwencji, jakie jego zachowanie może mieć dla partnera, wzmacnia mechanizmy egzocentiyęzne. Natomiast takie techniki, jak: wycofywanie miłości, niedefinitywne etykietowanie, wskazywanie na niezgodność zachowania z wymaganiami pełnionych ról społecznych, nakłanianie do przeprosin, kształtują mechanizmy endo-ceńtryczne [ibidem, s. 89 i n],

W badaniach motywacji zachowań al-truistycznych musi być także uwzględniona okoliczność, że zachowania te stanowią sposób realizacji społecznych norm, wartości, ideałów i wierzeń. Z tej perspektywy podział rta motywacje endo- i egzocen-tryczną, a także przypisywanie altruizmowi wyłącznie motywacji egoistycznej, wydaje się ujęciem zbyt wąskim.

Janusz Reykowski [1986] badania nad altruizmem poszerzył na badanie postaw prospołecznych.

Emil Durkheim w klasycznym studium o samobójstwie wyróżnił, oprócz egoistycznych i anemicznych, także samobójstwa altruistycznc. Są one wynikiem pośw ięcenia życia jednostki dla realizacji interesów gra-powych; wiążą się one z całkowitym wchłonięciem jednostki przez grupę, które nastąpiło w wyniku procesu dezindywidualizacji. (A.S.)

Zob. anomia. dez.indywidualizacja, dyfuzji odpowiedzialności. empatia, koncepcje człowieka w socjologii, motywacja, pułapka społeczna, socjalizacja.

Literatura:

Karyłowski J., 1982, O dwóch typach altruizmu-Badania nad endo- i cgzocentrycznymi iró-dlami podejmowania bezinteresownych dno-