DSCN1843

Stosunek społeczny 191

społeczeństwa stanowi wyraz zainteresowania kwestiami charakterystycznymi dla sta-ivki. H. Spencer jest autorem pracy Social Statics. opublikowanej w 18S0 r. Do dorobku wspomnianych klasyków myśli socjologicznej nawiązał Frank Lester Ward. W jego ujęciu statyka społeczna dotyczy badań struktury społeczeństwa. Rozwój społeczny to zmiany strukturalne. Dynamika społeczna dotyczy w tym ujęciu ustalenia genezy i celu (genesis and telesis) tych zmian.

Zagadnienia tradycyjnie zaliczane w obręb statyki społecznej podejmowane są przez fionkcjonalizm. Problemy utrzymywania się ładu społecznego, zasad funkcjonowania systemu społecznego, badanie wzajemnego oddziaływania różnych elementów systemu społecznego stanowią główne dziedziny zainteresowania badaczy tego kierunku. Charakterystyczne jest także rozpatrywanie każdego zjawiska i procesu społecznego pod kątem jego oddziaływania na cały system społeczny.

We współczesnej socjologii podział na statykę i dynamikę społeczną nie ma charakteru ostrego przeciwieństwa. Przykładowo, wyróżnia się ujęcia teoretyczne, kładące większy nacisk na badanie procesów zmian i konfliktów, lub ujęcia koncentrujące uwagę na wyjaśnianiu problemu porządku społecznego bądź zasad funkcjonowania systemu społecznego. Pierwsze z tych ujęć Ralf Dahrendorf [1968] określał jako teorie koercyjne, drugie jako teorie integracyjne. Oba typy ujęć są komplementarne, a nie przeciwstawne. Statyka i dynamika społeczna nie mogą być już traktowane jako osobne dziedziny (resp. działy) socjologii, gdyż realnie dokonujące się procesy społeczne zawierają w sobie oba te aspekty (statyczny | dynamiczny). Podział ten, mając charakter wyłącznie porządkujący, może być stosowany, dopóki jest przydamy. Jeśli okaże się pnłrindi iii deformującym badany przedmiot (problem), winien być odrzucony. Jednym | przykładów ilustrujących ten typ podejście jest praca Lewisa A. Cosera [1966], w której autor zajmując się zagadnieniem konfliktów społecznych, zaliczanym zazwyczaj do obszaru dynamiki społecznej, uczynił to z perspektywy funkcji pełnionych przez to zjawisko w ramach systemu społecznego — przyjęte więc zostało stanowisko charakterystyczne dla statyki społecznej. (A.S.)

Zob. dynamika społeczna, funkcjonał izm, instytucja, porządek społeczny, synchroniczność.

Literatura:

Coscr I..A., 1966, The Functions of Social Con-flict, Free Press, New York.

Dahrendorf R., 1968, Out of Utopia. Towanl * a Reorienlation of Sociological Analysis [w:| tegoż, Essays in the Theory of Society. Stanford Univ. Press, Stanford. Cali forma.

Maus H.. 1962, A Short His tory of Sociology, Routlcdgc and Kegan Paul, London.

Szacki J„ 1983, Historia myśli socjologicznej. PWN. Warszawa.

Stereotyp, zob. przesąd, uprzedzenie.

Stosunek społeczny, system oddziaływań wzajemnych dwóch podmiotów (jednostek lub grup) postępujących /godnie z obopólnie zaakceptowanymi normami. Obejmuje on następujące elementy: partnerów stosunku, obowiązki partnerów, łącznik (kontakt) społeczny, powinności partnerów. Realizując wzajemne obowiązki, partnerzy świadomie dążą do wyeliminowania zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych wpływów zakłócających tę realizację. W tym sensie mamy do ctynicnia z wyodrębnieniem stosunku jako względnie odosobnionego układu działań. Łącznikiem społecznym są wspólne dla partnerów wartości, które stanowią konieczny i wystarczający warunek wzajemnych oddziaływań w zakresie ich obowiązków. Powinnością każdego z partnerów jest wytwarzanie sytuacji, które umożliwiałyby partnerowi wykonywanie jego obowiązku lub zapobieganie sytuacjom utrudniającym to wykonywanie [F. Znaniecki 1973, s! 96].

Ponieważ stosunki społeczne są dynamicznymi systemami działań, nic wystarczy wiedzieć, jakie normy zachowania uznawane są przez partnerów za obowiązujące;