DSCN1862

210 Typ człowieka o szerokich horyzontach umysłowych

bardziej długofalowe planowanie tak w sprawach osobistych, jak i publicznych.

Człowieka nowoczesnego można również określić, ustalając cechy stanowiące przeciwstawienie nowoczesności. Evcrett M. Rogcrs [1962] scharakteryzował „podkulturę chłopską” wyróżniając: 1) wzajemny brak zaufania w stosunkach międzyludzkich, 2) ograniczone postrzeganie dobra — partykularyzm, 3) uleganie wrogości w stosunkach z władzami, 4) familijność, S) brak inwencji wynalazczej, 6) fatalizm, 7) ograniczone aspiracje, 8) brak odłożonej gratyfikacji, 9) ograniczony światopogląd, 10) małą empatię.

W rozważaniach nad typem człowieka nowoczesnego pojawia się pytanie, czy cechy tworzące syndrom nowoczesności są związane wyłącznie z cywilizacją zachodnią czy przedstawiają raczej ogólny model, wyrażający uniwersalną postać możliwości ludzkich [A. Inkeles 1984, s. 475]. Opowiadając się na rzecz drugiej możliwości, cytowany autor uważa, iż pewien rodzaj psychologicznego „uzachodnienia” jest praktyczną koniecznością dla każdego kraju i narodu, który w rezultacie swobodnego wyboru, chce unowocześnić swoje instytucje, zdecydować się na masową produkcję, masowy przekaz informacji, naukową technologię i naukowe kierownictwo. W przeciwnym wypadku instytucje te pozostaną martwe, jeśli nie znajdą się w nich ludzie nie posiadający cech osobowych wymaganych do pełnienia ról społecznych niezbędnych dla funkcjonowania tych instytucji. Jednakże cechy osobowe nazywane nowoczesnymi, bez względu na to, czy uważane są za przejęte z Zachodu, czy nie, muszą być z konieczności ukształtowane jako produkt rodzimy, jako własna odpowiedź na wymogi nowych wzorów zachowań i urządzeń instytucjonalnych [ibidem, s. 476]. (M.P.)

Zob. jaźń odzwierciedloną jaźń subiektywną osobowość społeczną rola społeczną typologie osobowości społecznej.

Literatura:

Inkeles A.. 1984. Nowoczesność indywidualna problemy i nieporozumienia [w:] Tradyu i nowoczesność, pod red. 1 Szackiego, Ca. tęlnik. Warszawa.

Inkeles A, Smith D.N.. 1984. IV stront definicji człowieka nowoczesnego [w:J Tradycja i ą. woczesność, pod red. J. Szackiego, CŹyisfci Warszawa.

Rogers E.M., 1962, DiJJusion pf lnnovanon. Frce Press, New York.

Typ człowieka o szerokich horyzoa-ta cli umysłowych, osobowość posiadająca zdolność myślowego przedstawień sobie szerokiej gamy alternatywnych nawiązań napotkanego problemu oraz umiejętność głębszego wglądu w rzeczywistość i umiejętność jej interpretacji w wielu raźnych perspektywach, umiejętność widzeń wcześniejszych sytuacji w nowych kontekstach, dostrzegania nowych celów i środków oraz wychwytywania znaczenia przypadkowych okoliczności i faktów Człowiek o szerokich horyzontach umysłowych niekoniecznie jest tym, który odnosi sukcesy w rozwiązywaniu konkretnych sytuacji, szerokość horyzontów nie oznacza inteligencji społecznej, ani nawet inteligencji w ogóle. Osobnik tego typu potrafi operować ideami, znaczeniami i wartościami, lecz nie w celu bezpośredniego wprowadzenia ich w czyn: produkt jego myślenia tnote być przydatny w przyszłości, może jednak nigdy nie znaleźć żadnego zastosowana. Nie jest to człowiek praktyczny w zwykły* sensie, a powszechne kryteria sukcesu i » gradzania nie są w odniesieniu do niego przydatne. Dysponuje on w swoim arsetok umysłowym różnorodnością potencjalnych odpow iedzi - odpowiedzi częstokroć jetnnic niezgodnych. Człowiek taki nie tylko formułuje alternatywne rozwiązana danego problemu, lecz ponadto, samom®* i bez żadnych widocznych racji, dostrzel¹ i formułuje nowe problemy Autorzy o* wianej koncepcji podkreślają Ze owła* tego typu często stanowi problem sam • siebie i dlatego też jest zagadką dla inny**¹