IMG38

quantum wiedzy w zakresie historii teatru, literatury, sztuki że lepiej, gdy jest człowiekiem o szerokiej kulturze literackie'%

też wielu kłopotów, znając organizację pracy w teatrze, a w teatr^

to można podejmować starania, aby przynajmniej dopomóc

^ składa się na talent reżyserski? Szczęśliwy zestaw cech osobo-

&anijmy od cech charakterologicznych, obojętnych w pracy

koniec wątpliwości. Jest jeszcze niebagatelny problem wych, które winny charakteryzować reżysera.    ^Cec{l °s₍

Dość łatwo zgodzimy się, że reżyser powinien posiądą

zaszkodzi mu znajomość nut i umiejętność czytania rysunków**¹¹'⁶ nicznych, że przyda mu się pewien zasób wiadomości dotycz*^ techniki teatru: światła, urządzeń mechanicznych, technologii. Jffllf

ter wiplti Mnnnfńw znaiar nraanirańe nrarv w teatr?* o ««,    ^ zawodowych również obowiązujące prawodawstwo teatralne i p_raJ autorskie. Co gorsza, listę tę można przedłużać w nieskończoność ] czy na przykład nie jest mu przydatna znajomość psychologii, sock logii, filozofii, języków obcych, czy nie powinien umieć posługi^ się piórem? Nieraz wszak staje przed koniecznością dokonania zmy j w tekście literackim lub poprawienia lichego przekładu. I tak oto już jesteśmy w gąszczu, chociaż do serca dżungli jeszcze daleko. A prze-deż nie wspomnieliśmy dotąd o tym, co najważniejsze: o znajomości świata, w którym przychodzi reżyserowi żyć i tworzyć, o świadomości procesów społecznych, politycznych, moralnych zachodzących w tym świecie.

Każda szkoła dokonuje własnej selekcji przedmiotów, które uważa za nieodzowne dla procesu kształcenia przyszłych reżyserów. Określamy je zazwyczaj mianem „teorii”. Co do meritum panuje dziś jednak zgodność opinii: reżyser wykształcony wszechstronnie w zakresie wiedzy humanistycznej jest lepszy od tego, który tej wiedzy nie posiada. Kpiny z reżyserów-„bibliotekarzy”, jak ich do niedawna nazywali aktorzy starej daty, należą już do przeszłości. Dochodzą jeszcze do głosu jedynie wówczas, gdy wiedza teoretyczna jest wyłącznym tytułem reżysera do wykonywania zawodu, gdy nie posiada poza nią innych kwalifikacji. A właśnie te „inne kwalifikacje” w ostatecznym rachunku decydują o randze reżysera. Można by je najkrócej nazwać talentem, gdyby nie to, że wokół tego słowa narosło mnóstwo nieporozumień. Romantyczna mitologizacja talentu, jako daru zesłanego przez Boga lub naturę, a zatem wartości niepojętej i niepodatnej na jakiekolwiek zabiegi dydaktyczne, wręcz bałwochwalczy doń stosunek, nie ułatwia zadania tym, którzy chcą poważnie dyskutować o możliwości kształcenia w dowolnej dziedzinie twórczości artystycznej. Skoro jednak słyszy się, że ktoś swój talem zaprzepaścił, a u kogo innego talent pięknie się rozwinął, to znaczy, że nie jest on wartością stała, a zmienna.

Marzonemu talentem w jego utrzymaniu lub rozwinięciu.

"^rh twórców. Artysta malarz, pisarz, kompozytor tworzy sam, dziali _reży_Sera, w większym nawet stopniu niż na przykład dyrygenta, na porozumiewaniu się z innymi, na kierowaniu zespołami Chni i realizowaniu własnych zamierzeń poprzez innych. Nawet _(vne cechy fizyczne mogą tu być nieobojętne. Aczkolwiek reżyser „je musi być aktorem, to jednak powinien posiadać sprawny aparat gjouiy,bo będzie go potrzebował w pracy, w komunikowaniu się z akto-[jini, przeszkadzać mu będą poważniejsze wady wzroku czy słuchu, nie wspominając już o tym, że praca reżysera jest wyczerpująca j wymaga kondycji fizycznej. Gdyby nie to, że znałem kilku reżyserów wyjątkowo nieśmiałych, którzy jednak dawali sobie jakoś radę (wprawdzie raczej „jakoś” niż dobrze), do cech typowo „reżyserskich” zaliczyłbym pewność siebie. Jej nadmiar zazwyczaj zniechęca ludzi, ale pnesadna nieśmiałość jest jeszcze szkodliwsza, zwłaszcza u tych, któ-tiy swój lęk pokrywają agresywnością. Chodzi w końcu o to, aby reży-set budził zaufanie, aby aktor oddawał mu się w ręce w przekonaniu, że jest on człowiekiem, który wie, czego chce, i potrafi przeprowadzić swoje zamiary.

Ma to znaczenie szczególnie dla młodych reżyserów, którzy nie mogą się jeszcze pochwalić osiągnięciami i którzy w znacznie większym stopniu muszą liczyć na wrodzoną zdolność budzenia sympatii lub respektu, umiejętność nawiązywania kontaktu z ludźmi i w końcu narzucenia swojej woli bez uciekania się do środków represyjnych.

Od reżysera wymaga się zdolności przywódczych, wodzowskich. Niech nas nie zraża ta militarna terminologia. Dobry dowódca to ten, który cieszy się miłością lub zaufaniem podkomendnych. Bitew nie wygrywają generałowie, wygrywają je żołnierze, ale historia dostarcza wielu dowodów na to, że nieudolność dowódcy może zniweczyć wysiłek wielkiej armii, a słabsi potrafią wygrać, jeśli kieruje nimi utalen

towany strateg.

Reżyser musi jednocześnie umieć słuchać. Nie musi wprawdzie korzystać ze wszystkich rad, jakich zazwyczaj nie szczędzą mu aktorzy i współpracownicy. Tą drogą do niczego by nie doszedł. Czasem jednak powinien z nich korzystać, a przynajmniej udawać, że to robi, aby nie Tahiiać inwencji podległego mu zespołu. Dobra atmosfera pracy