DSCN1876

224 Woluntaryzm

dzących i rządzonych ulega w tym wypadku zatarciu; społeczeństwo jawi się raczej jako system wzajemnie oddziałujących na siebie i współzależnych podmiotów. Władza nie musi być ujmowana w kategoriach konfliktu. Talcott Parsons określa ją jako zdolność realizacji wspólnych celów; w tym sensie pełni ona analogiczną rolę jak pieniądze.

Anthony Giddens (1985] podkreśla, iż cechą władzy jest zdolność wprowadzenia zmian (transformacji), tzn. zdolność interwencji w dany układ zdarzeń, tak aby dokonać ich przekształcenia.

W obrębie programów badawczych teorii władzy i uzależnienia oraz teorii elementarnej wskazuje się, że władza (wysokość wymiany między aktorami) zależna jest od strukturalnych właściwości sieci wymiany, a nie od reakcji i intencji indywidualnych aktorów. Struktura sieci determinuje ilość zasobów możliwych do zdobycia przez aktora zajmującego daną pozycję. „Władza działa poprzez oczekiwania, jakie mają aktorzy co do potencjalnych możliwości wymiany, jakimi dysponują” [J. Szmatka, M.J. Lovaglia, J. Mazur 1996, s. 73], Ewolucja tej koncepcji [ibidem, s. 70-74] umożliwia coraz bardziej precyzyjne przewidywanie wyników wymiany.

Relacje władzy widoczne są we wszystkich dziedzinach życia społecznego. „Władza stanowi podstawowy i nieunikniony element wszystkich stosunków społecznych, jądro każdego działania zespołowego, wokół którego rozwijają się jednocześnie procesy przetargu i integracji” [M. Crozier, E. Friedberg 1982, s. 36]. Niejednokrotnie podkreśla się, że każdy konflikt społeczny jest w istocie konfliktem o władzę.

W układzie organizacyjnym władza może być ujmowana jako kontrola nad źródłami niepewności. Z tej perspektywy istotne jest nie tyle miejsce zajmowane przez podmiot w formalnej strukturze władzy, ile zdolność do realnego kontrolowania czynników wpływających na funkcjonowanie organizacji (zob. [M. Crozier 1967]).

Władza i kwestie związane z jej zdobywaniem, sprawowaniem i podziałem stanowią główny przedmiot zainteresowania socjologii polityki. (A.S.)

Zob. elita, interes, klasy społeczne, konflikt społeczny, korporatywizm. populizm, przymus, socjotechnika, tcchnokracja.

Literatura:

Crozier M., 1967, Biurokracja. Anatomia zjawiska^ PWE, Warszawa.

Crozier M., Friedberg E., 1982. Człowiek i system. Ograniczenia działania zespołowego. PWE, Warszawa.

Giddens A., 1985, The Nalion-Siale and Violen-te: ydlume Two of a Conlemporary Critiąue of Historical Materializm. Polity Press, Cambridge.

Ossowski S., 1982, O strukturze społecznej PWN. Warszawa.

Szmatka J„ Lovaglia MJ„ Mazur J„ 1996, Zna-czenie metody w rozwoju teorii socjologicznej. Modyfikacja koncepcji Bergera Wagnera i Zelditcha kumulatywnego rozwoju wiedzy socjologicznej, „Studia Socjologiczne", nr 2(141).

Teoria władzy w organizacji: zależności strategiczne, 1983, aut.: D. Hickson i in. [\v~] Zachowanie człowieka w organizacji, L 2. pod red. W.E. Scotta jr., L.L. Cummingsa, PWN. Warszawa.

Weber M.. 1972, Wirtschaj) und Gesellscltafi Grundriss der Verstehnden Soziologic. J.C.B. Mohr (Paul Sicbcck), TObingen.

Wrong O.l l ,, 1975, Problemy definiowania pojęcia władzy społecznej |w:J Elementy teorii socjologicznych Materiały do dziejów współczesnej socjologii zachodniej, wybór W. Duczyński, A. Jasińska-Kanio. J. Szacki PWN. Warszawa.

Woluntaryzm, zob. aktyw izm.

Wpływ równoczesnych działań, zob facylitacja.

Wpływ widowni, zob. facylitacja.

„Wpływologia", termin używany zwykło w znaczeniu pejoratywnym na oznaczę nie sposobu wyjaśniania odwołującego wyłącznie do badania siły oddziaływańror nych czynników środowiska społccn'¹'?"