DSC35

Rozdziat 12

Dziedziczenie cech sprzężonych z płcią

Na początku XX wieku nagromadzono tak wiele danych na temat przebiegu me-jozy i powstawania gamet, że zbieżność między zachowaniem się postulowanych przez Mendla czynników dziedziczności a zachowaniem się chromosomów w czasie mejozy stała się oczywista.

Chromosomy płci po raz pierwszy odkryto w 1902 roku. Podczas analizy ka-riotypów u kilku gatunków konika polnego zauważono, że samice i samce mają .jedną parę chromosomów różniącą się morfologią. Chromosomy te nazwano chromosomami płci (heterochromosomami) i oznaczono symbolami X i Y, zaś pozostałe chromosomy identyczne dla obu płci nazwano autosomami. Płeć, która ma dwa identyczne chromosomy płci i produkuje tylko jeden rodzaj gamet ze względu na chromosomy płci, to płeć bomogametyczaa. U większości gatunków homogametyczna jest płeć żeńska (wyjątek stanowią ptaki, motyle, ćmy. niektóre ryby, niektóre płazy - Pleurodela) posiada bowiem dwa identyczne chromosomy z danej pary (XX). Płeć, która ma dwa różne chromosomy płci i produkuje dwa rodzaje gamet (jedne z chromosomem X, drugie z chromosomem Y) to płeć he-terogametycznsL. Osobniki płci heterogametycznęj pod względem genów zlokalizowanych na chromosomie X są hemizygolami (półzygotami), dlatego zawsze ujawniają się u nieb pojedyncze allele recesywne. Natomiast osobniki homoga-metyczne mogą być nosicielami mutacji, nie przejawiając fenotypowo obecności zmutowanego allelu. mogą go przenosić na następne pokolenie. Brak fenotypów ego ujawniania wynika z heterozygotyczności i dominacji allełu dzikiego nad zmutow anym. Między innymi u Drosophila i ludzi chromosom X osobników męskich zawsze pochodzi od matki Jeśli matka jest nosicielką recesywnej mutacji. io istnieje 50% prawdopodobieństwo, że zostanie ona odziedziczona przez męskie potomstwo. Choroby sprzężone z chromosomem X u ludzi to nun. dys-trofia mięśniowa Duchenne'a, hemofilia A i B, dahonizm oraz zespół kruchego chromosomu X. Chromosom płci Y u ssaków i Drosophila jest dziedziczony po ojcu, przekazywanie chromosomu z ojca na syna nazywane jest dziedziczeniem holandrycznym (dziedziczenie po linii męskiej). U osobników żeńskich Drosophila i człowieka chromosomy X pochodzą od każdego z rodziców~ jeden od matki i jeden od ojca.