DSC�99

Rozdział II. Miłość jako symbolicznie uogólnione medium komunikacji

ją znać tak dobrze, jak to tylko możliwe, aby uchwycić lub chociażby przypuścić, co stanowi jej świat własny i co funkcjonuje jako schemat porównawczy. Trzeba też pamiętać o tym, że w wieku XVIII pojęcie podmiotu ulega desubstancjalizacji, co znaczy, że innego trzeba ujmować w odniesieniu do funkcjonującego dlań otoczenia i do siebie samego, że zatem miejsce właściwości zajmują funkcje. Podstawę dla takiego zrozumienia stanowi sama osoba, nie zaś jej natura czy moralność.

Jeśli zaakceptuje się czynnik przypadkowości, jeśli zrezygnuje się z zewnętrznych podpór w postaci norm przewidywalności i wartościowania, oznacza to istotny krok w usiłowaniu, by nastawiać się na to, co dla kochanej osoby stanowi świat własny, co informację, co jest przymusem, a co swobodą, jakie współwystępujące horyzonty określają jej przeżycia i działania. Wszelako tego typu rozumiejąca miłość jest poznawczo tak męcząca, iż skłania ku temu, by zdać się na uczucie, nawet z jego niestabilnością. Jak jednak szczegółowo pokażemy, taki wybieg staje się przeszkodą dla instytucjonalnego rozwiązania, które miałoby pogodzić miłość i małżeństwo.

Widać tu jednocześnie, że miłość napotykane problemy komunikacyjne rozwiązuje na zupełnie swoisty sposób. Potrafi ona - by ująć to w paradoksalną formułę - zintensyfikować komunikację, rezygnując z niej. W znacznej mierze posługuje się komunikacją pośrednią, zdaje się na antycypację i uprzedzające zrozumienie. Jawna komunikacja dokonująca się za sprawą pytania i odpowiedzi może być dotkliwie nie na miejscu, pokazuje bowiem, że coś nie rozumie się bynajmniej samo przez się. Do klasycznych kodów należy przeto „mowa oczu”, jak i konstatacje, że kochający mogą bez końca ze sobą rozmawiać bez wypowiedzenia choćby jednego słowa¹. Mówiąc inaczej, do tego, by kochający dostrajał się do kochanego nie jest potrzebne żadne działanie komunikacyjne, żadne pytanie, żadna prośba; przeżycia ukochanego winny możliwie w największym stopniu wyzwalać działania zakochanego.

Zgodnie z tym, co wyżej powiedziano, nie ujęlibyśmy miłości adekwatnie, gdybyśmy ją potraktowali jako wzajemność satysfakcjonujących działań czy jako gotowość do wypełniania życzeń. Miłość zabarwia

27

1

Jak zauważa Robert Musil: „Jest ona [miłość] najbardziej wielomównym ze wszystkich uczuć i składa się przeważnie z samych tylko wielomówności”, w: Człowiek bez właściwości, tłum. K. Radziwiłł, K. Truchanowski, J. Ziltzer, t. 4 (Rozmowy o miłości), Warszawa 1971, s. 94.