618 Polska XVIII wiek
Jak sobie ma nauczyciel zjednywać miłość i poważanie u uczniów swoich.
Rozdział II: O rządzie szkoły i obchodzeniu się z dziećmi co do napominania, strofowania, kar, pochwał i nagród.
Co to jest karność przyzwoita? Posłuszeństwo jak określone i rozsądnie wymagane. Nie ma się dziećmi posługiwać nauczyciel. Błąd wielki rozumieć, że rozkazywaniem i surowością wszystkiego dokażesz.
Prawidła służące do napominania.
Do strofowania.
Do naznaczania kar, za co, kiedy i jak karać.
Do daw ania pochwał i nagród.
Łagodność zalecona.
Rozdział III: Jak sobie ma nauczyciel postępować względem rodziców u-czniów, swoich przełożonych i inszych osób, z którymi może mieć do czynienia.
Nie pogardzać rodzicami, choć niewiadomymi1 i prostakami.
Świadczyć im przyjaźń i oświecać ich.
Łagodność z przyzwoitą powagą łączyć.
Jak się ma sprawować względem pasterzowi których gorliwość około wychowania ludu przewodniczą dla niego będzie.
Co zachować względem panów7, którzy będąc opiekunami ludu, świadczyć mu będą przychylność i pomoc w powinnościach jego. Toż względem namiestników7 pańskich, u-rzędów miejscowych.
[Edukacja] winna podlegać zwierzchności krajowej.
CZĘŚĆ II.
O WYCHOWANIU DZIECI, ZWŁASZCZA PO WSIACH I MIASTECZKACH,
CO DO CIAŁA, TO JEST ZDROWIA I SIŁ
Rozdział I: Obowiązek nauczyciela około tej ważnej części wychowania dzieci.
Na nic by się ludziom wiejskim nie zdała nauka czytania i pisania i inne, gdyby nie byli oświeceni około zachowania i ratowania swego zdrowia, około wzmocnienia sił tak potrzebnych do powinności ich stanu. Ludność i moc kraju na tym po większej części zależy.
Od pierwszego obchodzenia się z dziećmi dalsze ich zdrowie i czerstwość zawisła.
Niewiadomy - tu: nieoświecony, ciemny.