CCI00203

582 Polska XVIII wiek

dane ód nich nauczycielom przywileje⁵⁵. Nie można wątpić, że wpatrzywszy się w ustawę całą, nabierzecie wysokich myśli i szlachetnych chęci łączenia się gorliwością z tymi, którzy ją wam, po dokładnym publicznych i waszych w szczególności pożytków rozważeniu, podają. Są w tym zbiorze przepisów ustawy fundamentalne i nieodmienne. [■]

■ *»

[Zawartość Ustaw objaśnia dość dobrze poniższy spis rozdziałów:]

I    Stan akademicki

II    Szkoły Główne

III    Konkursa do katedr w Szkołach Głównych

IV    Wizyta zgromadzeń akademickich i szkól narodowych

V    Kandydaci do stanu akademickiego

VI    Zgromadzenia akademickie

VII    Obrady zgromadzeń akademickich

VIII    Rektor wydziałowy, prorektor

IX    Dom

X    Kasa prowincjonalna

XI    Nabożeństwo i odprawujący posługi duchowne

XII    Zasłużeni

XIII    Prefekt szkól

XIV    Nauczyciele

XV    Klasy i nauki

XVI    Szkoły mające mniej od sześciu profesorów

XVII    Egzaminu i popisy

XVIII    Uczniowie

XIX    Uczniowie funduszowi

XX    Dyrektorowie —    -------------- —

XXI    Czas wolnyod nauk, szkól otwarcie

XXII    Szkoły parafialne

XXIII    Płaca

XXIV    Sąd, kary, nagrody

XXV    Edukacja fizyczna

55. Wśród przywilejów nadanych Akademii Krakowskiej najważniejsze to: Kazimierza Wielkiego i Władysława Jagiełły [por. str. 184-192 nin. książki] oraz z 15 VI 1401 (nadanie Akademii dla wydziału teologicznego kanclerstw wielkopolskiego, łęczyckiego i sieradzkiego oraz wszystkich kanonii i prebend kolegiaty św. Floriana w Krakowie z wyjątkiem probostwa i kustodii); Zygmunta I z 11 VIII 1535 r., nadający profesorom po odpracowaniu 20 lat prerogatywy szlachectwa; Zygmunta Augusta nowy przywilej, potwierdzający dawne i pewne sprawy wyjaśniający, z 7 HI 1570 {Codę.r diplomaticus Studii Generalis Cracoviensis, pars I i P)->Dla Akademii Wileńskiej wydal dyplom Stefan Batory.

Ustawy Komisji Edukacji Narodowe.)

DLA STANU AKADEMICKIEGO

I NA SZKOŁY W KRAJACH RZECZYPOSPOLITEJ PRZEPISANE

Zamyślając Komisja Edukacji Narodowej opatrzyć raz na zawsze szkołom Rzeczypospolitej osoby do instrukcji publicznej sposobne z pewnym jednych po drugich następowaniem zakłada stan nauczycielski, który stanem akademickim nazywać się będzie. Przepisuje mu obowiązki i środki do tego celu najskuteczniejsze, powinności przepisane z nienaruszeniem wolności człowieka i obywatela jako najprzyzwoiciej miarkując. W tym społeczeństwie utrzymywany i nieprzerwanie przesyłany być ma skład ducha i prawideł edukacji. Stanowi temu i przez powołanie a posługi jego, i przez wybór a doświadczenie osób, i przez pożytki, które z nich Ojczyzna odbierać ma, wszelką cześć, wysokie poważanie i okazanie wdzięczności Komisja zaręcza.

STAN AKADEMICKI

(Rozdział /)

1- mo. Stan akademicki składać się będzie z Szkól Głównych, zawierających wszelakie nauki, rządców i nauczycielów w nichżc; ze zgromadzeń akademickich wydziałowych i podwydzialowych, a zatem ze wszystkich w tym społeczeństwie rządzących, uczących, posługi duchowne dla uczniów odprawujących, i z tych, którzy w takowych posługach zasłużonymi będą. Ci zaś, co tylko w Szkołach Głównych stopnie doktorskie otrzymają, ustawom na stan akademicki przepisanym nic podlegają.

2- do. Rządu stanu akademickiego ogólne określenie (którego części w swoich miejscach wyszczególnione będą) takowe jest: ustawy i rozrządzenia, tyczące się powołania i powinności nauczycielskiej, Komisja Edukacji Narodowej, jako najpierwsza w lej części rządu krajowego zwierzchność, wydawać ma władzę. Tej zwierzchności wszyscy, do posługi edukacyjnej od niej użyci, podług opisu praw podlegać winni.

3- tio. Dozór ustaw i władzy wykonywająccj oraz dostarczania i odmian przełożo

nych, nauczycielów i innych osób w naglcjszych przypadkach poruczony będzie rektorowi i radzie Szkoły Głównej. Takowe szkoły dwie ustanowione są: pierwsza koronna w Krakowie, druga litewska w Wilnie. ------ ----------------------------

4-to. Do Szkoły Głównej Krakowskiej wszystkie nauczycielów osoby w szkołach koronnych, do Szkoły Głównej Wileńskiej wszystkie w szkołach litewskich należeć będą. Związek ten między Szkołami Głównymi z jednej, a zgromadzeniami szkolnymi z drugiej strony zależeć będzie na tym: naprzód, iż kandydaci do nauczycielstwa przy Szkole Głównej zostawać będą; po wtóre, iż wszyscy po zgromadzeniach akademickich nauczyciele spólubiegania się do katedr Szkól Głównych mieć będą prawo; po trzecie, iż wizytatorowie do zgromadzeń akademickich od Szkoły Głównej wysyłani będą; po czwarte, iż wszystkie raporta szkolne do Szkoły Głównej odsyłane być powinny; na koniec, iż rektor Szkoły Głównej władzę sądzenia osób stanu akademickiego, podług o-pisu w Rozdz.II Szkoły Główne, mieć będzie.

5-to. Dzielić się cala społeczność stanu akademickiego będzie na różne wydziały, pewnym okręgiem kraju określone. Wydział każdy zawierać ma: naprzód, zgromadzenie wydziałowe, mające rektora, prefekta, sześciu nauczycielów, kaznodzieję,