CCI00229

306 Polska XVII wiek

XIX

Stróżami tych praw w każdej klasie postanowiliśmy mianować dekurionów³, z nich każdy ma upominać pozostałych dziewięciu kolegów i podawać nauczycielowi nazwiska przekraczających przepisy; który by z nich tego obowiązku:nie spełnił, jako dający drugim przykład przestępstwa i wciągający drugich do wspólnictwa w winie, ma ponieść karę za zle pełnienie urzędu.

PRZEPISY SZKOŁY RAKOWSKIEJ

Przepisy te pL Leges Scholae Racovianae ukazały się w roku 1602, zaraz po powstaniu szkoły w Rakowie (uchwałą sejmu zamknięta w [638 r., następnie zburzona przez fanatyków) i regulowały obowiązki zarówno uczniów, jak rektorów i nauczycieli. Szkoła rakowska była pierwszą w Polsce, _która.uznawała oficjalnie, prywatnych- guwemerów-(korepetytorów)^i.próbowala--regulować-icli-pracę.'

Źródło: [31. s. 186-1911___________________^..........................

Przepisy dla wszystkich nauczycieli

I.    Niech się starają w miarę sil zaprawiać powierzoną sobie młodzież do nieskazitelnego życia, wpajać jej szlachetne nauki, uprzejmość i wytworne obyczaje.

II.    Plan swej pracy niech wszyscy układają wedle wskazań scholarchów⁰, a nauczyciele klas niższych również według wskazań rektora.

III.    Poszczególni nauczyciele każdej klasy niech czuwają nad obyczajami i zajęciami uczniów; niech ich upominają, gdy zajdzie potrzeba, i słowem skarcą. Niech każdego oddadzą w ręce jego nauczyciela.

IV.    Niech każdy codziennie urządza w swej klasie egzamin z obyczajów, a egzamin ogólny niech się odbywa dwa razy w tygodniu.

V.    Uczniom należącym do naszego Kościoła niech przekazują stosownie do ich po-jętności podstawowe zasady religii chrześcijańskiej, niech im pieczołowicie.wszczepiają zarodki pobożności i niech ich wypytują, czego się dowiedzieli ze świętych kazań.

VI.    Tych uczniów, sprawdziwszy przedtem w katalogu, niech codziennie prowadzą do świątyni i z powrotem odprowadzają do szkoły. Również i na pogrzebie niech każdy idzie ze swymi uczniami i baczy, aby przyzwoicie i w należnym porządku szli na przedzie konduktu.

VII.    Na dany znak rozpoczęcia lekcji w szkole niech wszyscy będą obecni i niech nie odchodzą przed oznaczanym czasem. Przez cały zaś czas swej obecności niech ani sami nie interesują się, ani uczniów niech nie zajmują niczym innym, jak tylko lekcja-miYprówadząc je według wzoru podanego przez scholarchów. W rozmowie z uczniami znającymi łacinę niech zawsze posługują się tym językiem.

VIII.    Gdy jakaś konieczna potrzeba przeszkodzi im w przyjściu do szkoły, niech się starają, by ktoś inny ich zastąpił. Nauczyciele niższych klas niech przedstawią

5.    Lac. dccurio - dowódca dziesiątki - przyp. red.

6.    Scholarchowie - wybierani na synodach opiekunowie sokoły. W ich kompetencji były programy nauczania, rozkJady zajęć oraz nadzór nad rektorem, nauczycielami i uczniami - przyp. red.

—Leges Scholae Racovianae    —    —-307

rektorowi przyczyny swej nieobecności.    --------

LX. Jeśli jacyś uczniowie, bez uprzedniego u nauczycieli zwolnienia, będą nieobecni, niech ci ich natychmiast wezwą, niech nie przyjmują ich wymówek, chyba w wypadku ciągłej i ciężkiej choroby lut zatrzymania przez tych, którzy nad nimi sprawują władzę," w taki sposób, że już nie mogli przyjść do nauczyciela. Ten fakt potwierdzony być musi świadectwem ludzi wiarogodnych.

X.    Karząc chłopców niech tę między innymi zachowują miarę, by nigdy nie bili po

głowie, nie targali za uszy, nie wyrządzali szkody na zdrowiu, ciele i narządach zmysłów. ' •    -----

XI.    Niech pilnie upominają, by młodzież ucząca się dbała o czystość ciała Gdy zauważą, że dzieci szlachty lub innych znakomitych mężów mają rozdarte suknie, niech każą szybko dać je do naprawy.

-XII.-Rzeczyi-książki-tych uczniów, którzy nie mają tu-rodziców ani mkogo_rkto-by

im zastępował, rodziców,- niech-na ich. stancjach.od czasu, do czasu-przeglądają-i-niech mają ich spis, do czasu aż zostaną specjalnie do tego celu wyznaczeni przez scholarchów inspektorzy i wizytatorzy._____,    ... ........7________________

XIII. Niech każdy od swoich uczniów ściąga zapłatę wyznaczoną przez scholarchów, a sporządziwszy spis, niech przekazuje go scholarchom lub temu, kto ich w tej funkcji zastępuje; jednocześnie niech zgłosi nazwiska tych, którzy nie chcą uiścić zapłaty.

Przepisy dla rektora szkoi.y

I.    Rektor szkoły niech przyjmuje wszystkich uczniów, zapisuje do albumu i, zbadawszy ich postępy, niech dzieli na klasy.

II.    Jeśli chłopcy zapisani do szkoły albo już mają, albo zamierzają mieć jakiegoś prywatnego guwernera, niech przyjmuje ich pod tym warunkiem, że ów prywatny guwerner podlegać będzie również przepisom ułożonym przez scholarchów dla nauczycieli.

III.    Niech często wizytuje poszczególne klasy; niech sprawdza, czy nauczyciele i uczniowie pilnie spełniają swe obowiązki, niech upomni tych, którzy w czymś się zaniedbują; niech poleci ukarać tych uczniów, którzy na to zasługują; nauczycieli, którzy mimo kilkakrotnych upomnień nic spełniają swych obowiązków, niech zgłosi do scholarchów.

----IV. Również-prywatnych-guwemerów-uczniów-niech --upomina, by sumiennie

-spełniali-swe obowiązki, i-miech pilnie-śledzi,-czy-to-czynią..-Jeśli-jacyś okażą się zbyt-niedbali lub nie dość chwalebnych obyczajów, niech ich upomni, a jeśli się nie poprawią, niech powie o nich scholarchom lub rodzicom uczniów.

V. Prócz stałych świąt, niech na żadne inne nie zezwala, chyba wtedy, gdy do szkoły przychodzą po raz' pierwszy dzieci szlachty lub mężów skądinąd znanych; również w dni kanikuły, kiedy z powodu żaru słonecznego czas nie jest odpowiedni do nauki. Czas wolny niech będzie tylko po południu.