CCI00196

V»

€

r

8 Polska XVIII wiek

)

W roku 1787

Popławski Antoni Moralna nauka dla szkól narodowych na III kl., 8-o, s. 55 [3 wyd. 1788-1799],

Zaborowski Ignacw Logarytmy dla szkól narodowych,

4-o, k. tyt., s. Xn.i 48, opr. 20 gr.

Piramowicz Grzegorz Powinności nauczyciela, mianowicie zaś w szkołach parafialnych, i sposoby ich dopełnienia. Dzieło użyteczne pasterzom fi panom i ich namieśnikom o dobro ludu troskliwym, rodzicom i wszystkim edukacyją bawiącym się,

8-o, k. 13 nlb., s. 211, k. 2 popr. (aprobowano 1. II. 1787) [1 wyd. 1817],

W roku 1789

Kluk Krzysztof Zoologia, czyli zwierzętopismo dla szkól narodowych,

8-o, s. 420, 1 s. om., 5 tabl. (aprobowano 28. XII. 1787).

W roku 1792

Hubę Michał Jan Fizyka dla szkól narodowych, cz. I, Mechanika, 8-o, s. 536, tabl. fol. 13 (aprobowano 22. II. 1792).

Piramowicz Grzegorz Wymowa i poezyja dla szkól narodowych, cz. I, 8-o, k. nlb. 6, s. XIV i 403;

cz. II, 8-o, k. nlb. 4 i s. 404-939, opr. 2 zl i 12 gr. 11 wyd. 17921 (cz. III wyd. 1819) (aprobowano 22. II. 1792).™

37.    Pasterz - tu w znaczeniu: ksiądz; namieśnik - namiestnik, zastępca

38.    Podręczniki te wymienia według klas Antoni Karbowiak w art. O książkach elementarnych na szkoły wojewódzkie z czasów K.E.N. ("Muzeum" X, 1893, s. 648, 761,801, a zwłaszcza 776-781). -Można tu dodać, że w ciągu pierwszych sześciu lat (1777-1782) drukowano podręczniki w różnych drukarniach: u Grólla, w Drukami Nadwornej JKrólewskiej Mości i in. Od początku zaś roku 1783 przejęła ich druk Drukarnia Szkoły Głównej Koronnej (o tym uchwala KEN z d. 21. n 1783, Prot. z. 39, s. 94). Ustanowiono ceny książek: 2 grosze miedziane za arkusz; cena ma być wydrukowana na okładce tytułowej. Bezpłatne egzemplarze podręcznika dostają: komisarze, członkowie Tow. do Ks. El., większe biblioteki; nadto przy każdym tysiącu egzemplarzy wydrukuje się 130 egz. dla rozdania gratis między profesorów, konwiktorów funduszowych i ubogich uczniów. Obowiązkiem drukami będzie rozsyłać książki w odpowiedniej liczbie do szkól dla rozsprzedaży. Drukarnia przejmie wszelkie dawniejsze zapasy podręczników.

PRZEPIS DO SZKÓŁ PARAFIALNYCH

1774 r.

KEN kierując się zapisem ustawy o przekazaniu jej "szkól publicznych, żadnych^ wyłączając" zajęła się też energicznie nauczaniem elementarnym, które mogłoby szeroko objąć lud. Idea ta była szczególnie bliska zwolennikom fizjokratyzmu; pijar Antoni Popławski włączył te szkoły w jednolity system edukacyjny przedstawiony w "Projekcie o ustanowieniu i rozporządzeniu edukacji obywatelskiej". Do jego koncepcji nawiązuje przytoczony Przepis do szkól parafialnych autorstwa Ignacego Massalskiego.

Przedruk wraz z objaśnieniami według: Ustawodawstwo szkolne za czasów Komisji Edukacji Narodowej. Rozporządzenia, ustawy pedagogiczne i organizacyjne (1773 - 1793). Wybrał i opracował Józef Lewicki. Kraków 1925.

Źródło: [70, s. 16 - 22]; pisownię uwspółcześniono.

Od pierwszych w młodości wziętych impresyj dalszego wieku zawisł sposób myślenia i postępowania, od tego obojga szczęśliwość każdego zawisła. Wnieść zatem łatwo, jeżeli nic najpierwszej wyciągają atencji³⁹ Komisji Edukacji Narodowej szkoły parafialne.

Trzy są w ustanowieniu onych powszechne względy, pierwszy, co do nauczycielów, drugi, co do ćwiczenia młodzi, trzeci, co do tych szkól porządku, czyli policji.'"’

Co DO NAUCZYCIELÓW

1.    Żądałaby Komisja Edukacji Narodowej, aby każdy idący drogą nauki wprzód byl nauczycielem parafialnym, i przez ten pierwszy stopień każdy przechodził do najwyższych w Akademii urzędów.

2.    Nim ta ustawa skutek weźmie, do czego trzeba przełamać fałszywą opinię o podłości urzędu nauczyciela parafialnego, i nim po szkołach zdatni do tego dzieła ludzie uformują się, tymczasem staraniem plebanów zgodni do tego dobrani będą ^{1 2}.

3.    Równic duchowni jak świeccy bczżenni i żonaci mieścić się będą mogli na parafialnym nauczycielstwie, a wybór ich będzie przez wzgląd na obyczaje, umiejętność i gorliwość.

4.    Wizyta coroczna szkół-parafmlnych od zesłanego na to ze szkół powiatowych u-bezpieczy ich nadgrodę i zachęci do powinności.

5.    W czasie wizyty, doświadczenie, co umieją dzieci, będzie fundamentem dalszej promocji dla nauczycielów.

6.    Choćby plebani nakładem swoim te szkoły utrzymywali, nie będą przecie mieć nad profesorami inszej zwierzchności, prócz dozoru na ich obyczaje i aplikacją dla doniesienia rektorowi szkól swojego powiatu.

7.    W przypadku choroby profesora, Imć X. Pleban miejsca da znać do szkól powia-

1

39.    Lac.: impressio - odciśnięcie, wrażenie; attentio - uwaga, baczność - przyp. red.

40.    Greckie politeia (średn. lac.: policia) - rząd, ustrój państwa - przyp. red.

2

Ma nadzieję Komisja, że duchowieństwo według nakazu Trydenckiego Zboru, swym kosztem i staraniem szkoły parafialne utrzymywać zechce, przynajmniej póki Rzplta sama nic będzie w stanie ponoszenia takicli nakładów. Kollatorowie, panowie, mający ludzkość zastąpią uboższych plebanów niedostatek, diecezja zaś wileńska chętnie do dobra publicznego przykładając się, ofiarowała swoim kosztem te szkoły założyć i utrzymywać - przypis KEN.