dydaktyka0

96 IXjtlaktyka ogólna

•    rozumienia treści czytanego tekstu, czego wyrazem jest umiejętność powtarzania z pamięci najważniejszych wiadomości, rozpoznawania desygnatów opisywanych pojęć wśród desygnatów pojęć bliskoznacznych; egzemplifikowania, za pomocą odpowiednich przykładów, głównych tez danego rozdziału czy podrozdziału: wyjaśniania związków I zależności zachodzących między charakteryzowanymi w podręczniku rzeczami. zjawi skaml, wydarzeniami, procesami itp.

W związku z tymi zadaniami podręcznik spełnia różne funkcje dydaktyczne. a w szczególności:

•    funkcję motywacyjną, która polega na rozwijaniu sfery emocjonal-no-motywacyjnej ucznia, a przede wszystkim na kształtowaniu jego zainteresowań oraz pozytywnego nastawienia do uczenia się danego przedmiotu, na mobilizowaniu do pracy;

•    funkcję informacyjną, dzięki której podręcznik umożliwia uczniom wzbogacanie zasobu posiadanej przez nich wiedzy, i to nie tylko za pomocą tekstu, lecz również fotografii, rysunków, poleceń odsyłających do Innych źródeł i metod zdobywania informacji, jak obserwacja czy eksperyment (doświadczenie) itp.;

•    funkcję ćwiczeniową, która sprowadza się do kształtowania

u uczniów - przede wszystkim w drodze kontroli, oceny i korekty przebić- 3 gu oraz wyników własnej pracy - pożądanych umiejętności i nawyków, niezbędnych w procesie nauczania-uczenia się zarówmo danego przedmiotu nauki szkolnej, jak i innych przedmiotów. Funkcja ta ułatwia uczniowi nic tylko zapamiętanie wiadomości, lecz także ich zrozumienie oraz posługiwanie się nimi. gdy tego wymaga sytuacja. Przykładowo: nie wystarczy, aby uczeń wiedział, że (a + b)(a - b) - a^a - b*. Musi on j>onadto umieć zastosować ten w^rzńr np. do obliczenia w pamięci Iloczynu: 72 x 68 -- (70 + 2)(70 - 2) - 4900 - 4 - 4896.

Wymienione funkcje może i powinien spełniać każdy podręcznik szkolny i akademicki. Sposób icłi realizacji zależy jednak od wieku . uczniów, charakterystycznych właściwości poszczególnych przedmiotów' nauczania, a także od rodzaju kształcenia (stacjonarne, zaoczne).

Funkcje te odpowiadają głównym ogniwom procesu nauczania - uczę-¹ nia się. a mianowicie: uświadamianiu uczniom celów i zadań nauczania i (funkcja motywacyjna), zaznajamianiu dzieci i młodzieży z nowym matę-> riałem (funkcja informacyjna), jego utrwalaniu oraz kontroli i ocenie wy-; nlków nauczania (funkcja ćwiczeniowa). Efekty uzyskiwane dzięki tym funkcjom zależą od przestrzegania takich zasad ogólnodydaktycznych. jak np. zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów w^f procesie nauczania - uczenia się (wszystkie funkcje, a przede wszystkim funkcja; motywacyjna), zasady: systematyczności, stopniowania trudności i po-‘i glądowości (głównie, ale nie wyłącznic, funkcja informacyjna) czy wTe-^: szcic zasada łączenia teorii z praktyką, szczególnie istotna w przypadku] funkcji ćwiczeniowej.

Od czasu pojawienia się nauczania programowanego coraz większe znaczenie przywiązuje się do empirycznej weryfikacji podręczników

szkolnych. Dzięki niej podręcznik - powstając przy współudziale reprezentacji uczniów, których ogół ma później z niego korzystać - Iraei swój anonimowy i zuniformizowany charakter na rzecz przystosowania do faktycznych możliwości intelektualnych jego odbiorców'. Taki podręcznik powinna cechować zarówno stabilność, jak i mobilność. Zasadniczy dla danego przedmiotu materiał musiałby więc. zgodnie z postulatem stabilności. stanowić jak gdyby konstrukcję nośną podręcznika, jego stały rdzeń. Równocześnie w myśl postulatu mobilności należałoby Jak najszybciej wprowadzać do lego podręcznika zmiany zachodzące w danej dyscyplinie naukowej, jej najnowsze zdobycze. Celowi temu mogą służyć odpowiednie wstawki aktualizujące lub - Jak w' niniejszym podręczniku - eksponowane w' przypisach bloki rozszerzające.

Sprawdzian 6

1.    Wymień i omów czynniki determinujące dobór treści kształcenia.

2.    Scharakteryzuj główne założenia encyklopedyzmu, formalizmu 1 utylltaryzmu dydaktycznego oraz w^rykaż ich ograniczoną przydatność dla potrzeb współczesnego szkolnictwa.

3.    Opisz zalety i słabe strony cgzemplaryzmu i strukturalizmu dydaktycznego.

4.    Na czyni polegają spełniane przez podręcznik szkolny funkcje: informacyjna. motywacyjna i ćwiczeniowa?

Bibliografia

[Achtcnhagcn F. Didaktikdcs Wirtschajlslchrcwilerrichls. Wyd. 3. Opladen 1990.

Lcskc und Budrlch Vorlag. rAcbli H. Zivólf Grwidformen des Lehrens. Wyd. 3. Stuttgart 1990. Ernst Klctt Vcr-lag.

[Bennett N. 7"caching Sdjles and Pupils Progress. London 1988. Opcn Books. [Bramcld T. Philosophies ofEducaiion iit Cultural Perspecliue. New York 1955. Holt and Company. Inc.

fcy J. Moje pedagogiczne credo. Tłum. J. Pieter. Lwów - Warszawa 1933. Książnica Atlas.

>rowolski A.B. Nouxz dydaktyka. W: Pisma pedagogiczne. Tom II. Warszawa 1960. PZWS.

>11 W.E. Jr. A Post-Modern Persj)ecUve on Curriculum. London 1993. Tcachers College Books.

istermacher G.D., Soltis J. F. Approaches to Teaching. New York London 1992. Tcachers College. Columbia Unlvcrsity.

:kcl H. Vom Unicrrieht. I^ehrlmch der Allgemeinen Didaklik. Bad Mcilbrunn 1990. Vcrlag Jullus Klinkhardt.

llad J.I. A Place Called School. Prospccts for the Futurę. New York. St. Louis i (...) 1984. McGraw-Hill Book Company.