Farm1934

malna i dalsze zwiększanie stężenia już jej nie zwiększy. Dyfuzja ułatwiona prze. biega więc zgodnie z gradientem stężeć, a jej szybkość określa powinowactwo przenoszonego związku do nośnika oraz liczba dostępnych nośników. Proces ten podobnie jak dyfuzja bierna, nie wymaga nakładu energii ze strony organizmu.

Transport czynny. W niektórych przypadkach transport związku może zachodzić w kierunku przeciwnym do gradientu stężeri, a więc prowadzi do koncentracji związku. Do funkcjonowania takiego procesu niezbędny jest wydatek energetyczny. Charakterystyka procesu przypomina dyfuzję ułatwioną; szybkość transportu zależy od komplementamości związku do systemu transportowego oraz od dostępności nośników. Również i tu przekroczenie krytycznej wartości stężenia powoduje, że dalszy jego wzrost przestaje wpływać na szybkość transportu. Transport czynny leków występuje głównie w procesie eliminacji poprzez czynne wydalanie kanalikowe.

Filtracja (przesączanie)- Jest procesem, w którym cząsteczki określonej wielkości są oddzielane od cieczy, w której są zawieszone w wyniku przechodzenia tej cieczy przez błonę porowatą o określonej wielkości porów. W przeciwieństwie do innych rodzajów transportu, przesączanie jest procesem czysto fizycznym i nie zależy od lipofilności. dysocjacji ani gradientu stężeń. Parametrami określającymi proces przesączania są wielkość porów oraz gradient ciśnienia po obu stronach Mony porowatej. Filtracja zachodzi w nerkach (przesączanie kiębuszkowe). W procesie tym do moczu pierwotnego przechodzi lek rozpuszczony w wodzie osocza, a nie związany z makrocząsteczką, np. albuminami. Również transport leku przez śródbłonek naczyń w większości tkanek ma w znacznym stopniu charakter filtracji dzięki obecności szczelin między komórkami śródMonka.

Z procesami pinocytozy spotykamy się niekiedy przy transporcie leków, zwłaszcza w odniesieniu do bialek, dużych fragmentów peptydów, nukleotydów, polisacharydów (heparyna) itp.

Procesy enzymatyczne

Reakcje enzymatyczne, biorące udział w biotransformacji leków, zostały omówione w innym rozdziale. Tutaj zostanie przedstawiony wpływ stężenia leku na szybkość tych reakcji.

Prawdopodobieństwo kontaktu cząsteczki leku z enzymem zwiększa się wraz ze zwiększeniem stężenia leku. Jeśli liczba cząsteczek leku będzie niewielka w porównaniu z liczbą cząsteczek enzymu (a więc z jego aktywnością), to prawdopodobieństwo, że lek trafi na wolną cząsteczkę enzymu będzie duże. Zwiększenie stężenia leku spowoduje więc przyspieszenie reakcji enzymatycznej.

Do dokonania przez enzym zmiany budowy cząsteczki substratu jest jednak niezbędny określony czas. W miarę zwiększania stężenia leku coraz więcej cząsteczek będzie „zajętych”. Jeśli stężenie leku będzie duże, to kontakt coraz częściej będzie dotyczyć takiej właśnie „zajętej” cząsteczki. Przy określonym stężeniu wszystkie cząsteczki enzymu będą zaangażowane w reakcję i związanie następnej cząsteczki leku będzie możliwe dopiero wówczas, gdy zwolni się kolejna cząsteczka enzymu. Szybkość reakcji enzymatycznej jest wówczas maksymalna

dla danego układu. Zważanie

przyspieszy JUZ reakcji, podobnie Łk .„'W "i '*»no5c, krytycznej me czynnego w warunkach nacyccnin nic £^P* ^<1>^tuzi' ułatwionej iJnutsjipttu Migerojc. te

Istotnie, zarówno do procesów trans^,° lk^ ‘“““J" Mlcinofciom. „stosować len sam model malcmatyczny    '"aymatycznych można

Matematyczny opis procesów kinetycznych

Szybkość procesów farmakokinetvcznvch

stężenia leku do czasu, w którym dokonano pomiaru”^¹'⁶ *^ak° ^slosunek ™»any

O)

skończenie małych odcinkach czasu Chwilowa sżUWnt?' ^zai:ho'^lził^cł'^<:h « ">'• ** do której dąży stosunek

czasu dąży do zera. Matematycznie granica u jes, "pochodną stężeńh,

(2)

V=lim± - dC_ Ar-0 Al di

Szybkość stężenia opisuje równanie różniczkowe:

dC

± kC"

(3)

gdzie C oznacza stężenie panujące w danej chwili, k jest stałą noszącą nazwę stałej szybkości, a znak + lub - odpowiada procesom, w których stężenie zwiększa się lub maleje. Wykładnik potęgowy n określa tzw. rzędowość procesu.

Jeśli n = 1, to szybkość zmian stężenia jest proporcjonalna do jego pierwszej

potęgi:

<£=_±kc    W

a proces ma nazwę procesu pierwszego rzędu. Procesem takim jest zawsze dyfuzja bierna; inne procesy transportu (nośnikowe) oraz reakcje enzymatyczne mają charakter procesów pierwszorzędowych tylko wówczas, gdy stężenie leku jest znacząco mniejsze od stężenia nasycenia.

Jeśli w równaniu (3) stężenie występuje w potędze zerowej (n = 0), to:

dC

dr

± k

(5)