Finanse p stwa Wypych6 087

nnansowanie przeasięDiorsrwa

drodze tzw. szczególnych form finansowania. Finansowanie wewnętrzne (samofinansowanie) pojawia się z chwilą, gdy przedsiębiorstwo podejmuje działalność operacyjną i z uzyskanej nadwyżki przychodów nad poniesionymi kosztami jest w stanie kontynuować działalność bieżącą, a w dalszej kolejności rozwijać się. Samofinansowanie możliwe jest również w drodze przekształceń struktury majątkowej (np. sprzedaż zbędnych składników majątkowych), poprzez sprawniejsze zarządzanie i efektywniejsze gospodarowanie czynnikami produkcji, przez odpłatne udostępnianie majątku przedsiębiorstwa w użytkowanie osobom trzecim. Źródłem samofinansowania są wreszcie odpisy amortyzacyjne, stanowiące element składowy nadwyżki finansowej. Finansowanie wewnętrzne znajduje swój ostateczny wyraz w zysku zatrzymanym w przedsiębiorstwie, z zysku bowiem tworzone są różne fundusze zarówno o charakterze obligatoryjnym, jak i normowanym przez statut przedsiębiorstwa, stanowiące poszerzenie własnej bazy kapitałowej, której podstawowy trzon stanowi kapitał założycielski, z zysku finansowane są także przedsięwzięcia inwestycyjne (bezpośrednio lub w drodze spłaty rat zaciągniętych kredytów inwestycyjnych).

Drugim kryterium klasyfikacyjnym jest czasokres, na jaki udostępniane są przedsiębiorstwoi środki finansowe. Wymienia się wówczas finansowanie długookresowe oraz finansowanie krótkookresowe. Finansowanie długoterminowe dotyczy środków, które angażowane w działalność przedsiębiorstwa są na stałe lub długofalowo. Na ogół przyjmuje się, że chodzi o środki, których okres zwrotu jest dłuższy aniżeli rok, czy czym w ramach tego finansowania często wyodrębnia się dodatkowo finansowanie średnioterminowe, o okresie zwrotu udostępnionych kapitałów nie przekraczającym pięciu lat. Środki pozyskane w ramach finansowania długoterminowego obejmują zatem kapitały wnoszone przez właścicieli oraz zobowiązania w formie kredytów lub pożyczek o relatywnie długim terminie spłaty i określane są powszechnie jako kapitał stały. Stanowią one stabilną podstawę finansowania działalności przedsiębiorstwa i decydują w istotnej mierze o utrzymywaniu przez przedsiębioistwo długoterminowej płynności finansowej. Finansowanie krótkookresowe kojarzy się z kolei z udostępnieniem przedsiębiorstwu środków na okres krótszy niż jeden rok (zobowiązania krótkoterminowe), obejmuje również środki wypracowywane na bieżąco przez samo przedsiębiorstwo. W obrębie zobowiązań krótkoterminowych wyodrębnia się kredyty i pożyczki krótkoterminowe wraz przypadającymi na dany rok spłatami rat kredytów i pożyczek długoterminowych oraz zobowiązania bieżące, obejmujące obowiązek płatności wobec dostawców, pracowników, budżetu itp. Zobowiązania o charakterze kredytów i pożyczek określane są mianem kapitału krótkoterminowego, natomiast zobowiązania bieżące nie są zaliczane do kapitałów, albowiem korzystanie z nich nie wymaga ponoszenia kosztów w formie odsetek (jeżeli regulowane są terminowo). Środki pozyskiwane w ramach finansowania krótkoterminowego podlegają wielokrotnej niekiedy fluktuacji w ciągu roku, co powoduje konieczność stałego podejmowania działań zapewniających spłacanie ich w ściśle ustalonych terminach. Finansowanie krótkoterminowe warunkuje więc utrzymywanie bieżącej płynności finansowej. Struktura kapitału według stopnia czasowej jego dyspozycyjności znajduje odzwierciedlenie w uszeregowaniu poszczególnych elementów składowych pasywów w bilansie.

Trzeci, szczególnie istotny z punktu widzenia zarządzania finansami przedsiębiorstwa, układ klasyfikacyjny obejmuje wyodrębnienie finansowania własnego i finansowania obcego. Podstawę tej klasyfikacji stanowi źródło pochodzenia kapitału i wynikająca z tego tytułu pozycja prawna dawcy kapitału. Kapitał własny obejmuje środki postawione do dyspozycji przedsiębiorstwa przez jego właścicieli. Podmiot wnoszący kapitał staje się współwłaścicielem lub właścicielem przedsiębiorstwa i ma wpływ na podejmowanie decyzji. Znaczenie kapitału własnego jest dwojakie: spełnia od funkcję roboczą (służy finansowaniu działalności) oraz stanowi gwarancję roszczeń dla wierzycieli (funkcja gwarancyjna). Kapitał własny nie może być wycofany aż do momentu likwidacji przedsiębiorstwa (co nie oznacza, że w trakcie funkcjonowania przedsiębiorstwa nie może się zmieniać się jego właściciel). Dawcy kapitału własnego w zasadzie nie otrzymują odsetek, mają jednak prawo do uczestnictwa w zyskach. Kapitał obcy rozumiany jest jako wielkość środków finansowych postawionych do dyspozycji przedsiębiorstwa na czas ograniczony przez jego wierzycieli. Powinien być zwrócony w określonym terminie. Spełnia w przedsiębiorstwie wyłącznie funkcję roboczą, stanowi poszerzenie bazy finansowania i przez to pozwala na rozszerzenie rozmiarów działalności. Wnoszący kapitał obcy w formie kredytów lub pożyczek mają prawo do wynagrodzenia w formie odsetek, a w pewnych sytuacjach mogą również uzyskać uprawnienia w zakresie kontroli i podejmowania decyzji w przedsiębiorstwie. Obcym źródłem finansowania są rów-

*»■*