Finanse p stwa Wypych0 161

Sprawozdania finansowe joko zroaio informacji o przcu*i?oiuraiwie

w prospektach emisyjnych lub publikowane w prasie. Zawierają one wprawdzie dane wynikające z urzędowych wzorów, ale odpowiednio zaokrąglone. Służą one jako podstawa analizy fundamentalnej, do oceny sytuacji majątkowej i finansowej przedsiębiorstwa nie tylko za dany rok obrachunkowy, ale również do prognozy jej kształtowania się w przyszłości. Sprawozdania te zawierają bowiem dane co najmniej za trzy kolejne lata. Ułatwia to ocenę sytuacji majątkowej i finansowej przedsiębiorstwa przez potencjalnych inwestorów, a także przez kontrahentów i kredytodawców związanych z przedsiębiorstwom.

W charakterystyce podstawowych sprawozdań finansowych: bilansu, rachunku zysków i strat oraz zestawienia przepływów środków pieniężnych, uwaga skoncentrowana zostanie na kwestiach najistotniejszych, na tym co łączy sprawozdania o tej samej nazwie, a nie na tym co je dzieli. Wymagać to będzie oczywiście pewnego stopnia uogólnienia, a więc prezentacji ich w miarę syntetycznej formie. Eksponowane będą zwłaszcza elementy i relacje istotne dla oceny sytuacji majątkowej i finansowej przedsiębiorstwa, jego siły dochodowej, zdolności kredytowej oraz pozycji rynkowej, a także ważne z punktu widzenia zarządzania finansami w przedsiębiorstwie.

3.1. Bilans przedsiębiorstwa

Bilans stanowi podstawowe sprawozdanie finansowe przedsiębiorstwa prezentujące jego sytuację na określony moment czasowy - jest zatem sprawozdaniem statycznym. Zawiera informację o poszczególnych składnikach majątku przedsiębiorstwa oraz o źródłach jego finansowania, czyli zobowiązaniach finansowych przedsiębiorstwa w stosunku do jego właścicieli (udziałowcy, akcjonariusze, państwo), kredyto- i pożyczkodawców (banki i inne instytucje kredytujące, posiadacze obligacji) i innych wierzycieli (dostawcy, pracownicy, ZUS, Skarb Państwa). Dane prezentowane w bilansie są danymi zagregowanymi i odzwierciedlają rezultaty wszystkich decyzji (operacyjnych, inwestycyjnych, finansowych) oraz zdarzeń gospodarczych, jakie miały miejsce do momentu, które przyjmuje się na koniec danego okresu sprawozdawczego (obrachunkowego). Tym dniem jest zazwyczaj 31 grudnia.

W niektórych sytuacjach bilans sporządzany jest w ciągu roku obrachunkowego (np. w razie łączenia się przedsiębiorstw, dzielenia się przedsiębiorstwa, przy ogłaszaniu upadłości, w sytuacji postawienia przedsiębiorstwa w stan likwidacji), mamy również do czynienia z przypadkami sporządzania bilansów kwartalnych, a nawet miesięcznych (zarówno dla celów wewnętrznych, jak i dla użytkowników zewnętrznych, np. spółki notowane na giełdzie papierów wartościowych). Istnieje ponadto obowiązek prezentowania w sprawozdaniach śródrocznych niektórych fragmentów bilansu, np. w sprawozdaniu „F-01 o przychodach, kosztach i wyniku finansowym za okres od początku roku do końca miesiąca....” podaje się m.in. informacje o poszczególnych składnikach majątku obrotowego oraz kredytach, pożyczkach i zobowiązaniach.

Bilans przedsiębiorstwa spełnia dwa zadania - jest nie tylko sprawozdaniem finansowym, jest również dokumentem księgowym. Bilans jako dokument księgowy sporządzany jest na koniec okresu obrachunkowego (lub w sytuacjach wyjątkowych, o których wyżej wspomniano). Stanowi on swego rodzaju pomost między dwoma okresami: dla jednego okresu jest bilansem końcowym (bilansem zamknięcia), dla drugiego - bilansem początkowym (bilansem otwarcia). Bilans jako dokument sprawozdawczy jest elementem składowym raportu rocznego informującym o stanie majątkowym i o sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Jako taki podlega badaniu przez biegłego rewidenta i udostępnieniu użytkownikom zewnętrznym. Powinien zatem wynikać z ewidencji księgowej, prowadzonej zgodnie z obowiązującym w kraju stanem prawnym i uwzględniać obowiązujące zasady wyceny składników majątkowych i źródeł ich pochodzenia. Obowiązek badania nie dotyczy bilansów śródrocznych (kwartalnych, miesięcznych) i informacji pochodzących z tych bilansów.

Pozycje opisujące majątek przedsiębiorstwa i źródła jego finansowania są łączone w grupy o zbliżonej treści ekonomiczno-finansowej i ujęte w określoną, logiczną kolejność.

Ogół składników majątkowych przedsiębiorstwa wyrażonych w ujęciu wartościowym określany jest aktywami. Aktywa są to środki postawione do dyspozycji przedsiębiorstwa, wykorzystywane przy realizacji operacji gospodarczych związanych z jego działalnością. Aktywa umieszczane są po lewej stronie bilansu. Poszczególne elementy majątku przedsiębiorstwa uszeregowane są w bilansie według stopnia ich płynności, tzn. możliwości zamiany na środki pieniężne. W pierwszej kolejności wykazywane są więc te aktywa, których szybka zamiana na środki pieniężne jest trudna - z tego względu określane są one mianem majątku trwałego (aktywa trwałe). W obrębie majątku trwałego kolejno wylizywane są: wartości niematerialne i prawne, składniki rzeczowe majątku oraz finansowe składniki majątku (taka kolejność występuje w załączniku do ustawy o rachunkowości, na-