Image 93

litery U. Producent racjonalny powinien zwiększać nakład kapitału i zmieniać aparat wytwórczy w momencie, w którym krzywa kosztów przeciętnych zaczyna wzrastać - czyli w punkcie minimum kosztów. Gdyby producent zmieniał kombinację czynników wytwórczych zawsze kiedy dotychczasowa krzywa kosztów przeciętnych osiąga swoje minimum, wówczas krzywa kosztów przeciętnych w długim okresie byłaby płaska. Tak jednak nie jest, bowiem w długim okresie czasu mamy do czynienia ze zjawiskiem korzyści skali produkcji, czyli efektów związanych z rozmiarami przedsiębiorstwa.

KOSZTY W KRÓTKIM I W DŁUGIM OKRESIE CZASU

Powiązania występujące między krzywymi kosztów w krótkim i w długim okresie czasu możemy analizować wykorzystując do tego celu izokwanty produkcji oraz linie jednakowego kosztu.

Przyjmijmy następujące założenia wyjściowe:

-    rozpatrujemy dwuczynnikową funkcję produkcji, w której nakłady czynników produkcji ograniczają się do kapitału (K) oraz pracy (L),

-    produkcja odbywa się w trzech zakładach różnej wielkości,

-    dla każdej wielkości zakładu dany jest pewien określony nakład kapitałowy -dla zakładu pierwszego wynosi on K_v dla zakładu drugiego K₂ i dla zakładu trzeciego K₃,

-    K3 > K, > K_1f czyli zakład pierwszy jest najmniejszy, drugi średniej wielkości a trzeci zakład jest największy.

Na wykresie 92A przedstawiono linie jednakowego kosztu oraz odpowiednie krzywe jednakowego produktu (izokwanty produkcji). Warto przypomnieć, iż przy danych cenach czynników produkcji wszystkie linie jednakowego kosztu są równoległe. Oznacza to, że wzrost (spadek) całkowitych wydatków na zakup czynników pozwala zwiększyć (zmniejszyć) proporcjonalnie wielkość kupowanych czynników. Jeśli cena jednostki czynnika pracy i kapitału wynosi np. 100 i 200 zł, wtedy wzrost wydatku globalnego ze 1000 zł do 2000 zł umożliwia podwojenie ilości kupowanych czynników.

Izokwanta Q, jest styczna do linii jednakowego kosztu C, w punkcie Ę, izo-kwanta Q₄ jest styczna do prostej kosztu C₄ w punkcie E₂, natomiast izokwanta Q₆ jest styczna do linii kosztu C₆ w punkcie E₃.

Wszystkie trzy, zróżnicowane co do wielkości, zakłady przedstawiają różne skale produkcji. Każda izokwanta wyznacza maksymalny poziom produkcji, jaki można osiągnąć przy różnych kombinacjach czynników. W rezultacie każda izokwanta przedstawia różną skalę produkcji, co łączy się z rozmiarami zakładów. Ponadto każdej wielkości zakładu odpowiada jedyna wielkość kapitału (odpowiednio K,, K, i Kg), pozwalająca osiągnąć dany poziom produkcji przy najmniejszym koszcie. Dla zakładu pierwszego (najmniejszych rozmiarów) optymalna wielkość nakładu czynnika kapitału wynosi K, - wyznacza ją punkt E_r Dla przedsiębiorstwa tych rozmiarów jest to jedyna, optymalna wielkość kapitału.

Przyjrzyjmy się dokładniej sytuacji pierwszego zakładu, wyodrębniając z wykresu 92A dolny jego fragment.

Wykres 93. Wzrost produkcji w przedsiębiorstwie małym

187