img106 2

Trzecią siłę polityczną Wioch stanowili socjaliści. Zasadne jest w tym przypadku użycie określenia „sita”, a nie partia, socjaliści bowiem byli tradycyjnie bardzo rozbici, istniało wśród nich wiele tendencji i ugrupowań będących wynikiem rozłamu. Niekiedy spotykać też było można procesy integracyjne, ale o różnym stopniu ich trwałości. Wskutek tego socjaliści nie odgrywali przez szereg lat w życiu politycznym tej roli, jaką mogliby spełniać z uwagi chociażby na wielkość ich elektoratu. Sytuacja uległa zmianie po uzyskaniu przez Bettino Craxiego stanowiska premiera. Od tego czasu Włoska Partia Socjalistyczna starała się pełnić rolę .języczka u wagi” na wzór roli, jaką pełniła w Niemczech FDP.

Reszta partii nie odgrywała tak dużej roli i nie ma już tego znaczenia, jak wymienione trzy formacje polityczne, stanowiące pierwszoplanowy czynnik gry na arenie politycznej kraju. Uprzedzając bardziej szczegółowe rozważania, związane z charakterystyką włoskich partii politycznych, można podjąć próbę ustalenia podstawowych cech włoskiego systemu partyjnego. Należy do nich zaliczyć:

1)    zdecydowaną w społeczeństwie włoskim przewagę, jaką posiadały dwie partie: Chrześcijańska Demokracja i komuniści,

2)    znaczną liczbę partii o dużej skali ideologicznego zróżnicowania, przy tym partii bardzo uwrażliwionych na punkcie autonomii polityczno-orga-nizacyjnej,

3)    konieczność tworzenia koalicji rządowych z góry skazanych na niebezpieczeństwo rozpadu, a więc i brak stabilizacji politycznej dla silnego i trwałego

4)    brak wymiany między większością stanowiącą oparcie dla rządu a opozycją, na skutek zaszłości politycznych, a przede wszystkim polityki izolowania partii komunistycznej z koalicji rządowych.⁸

Nie można pominąć również bardzo istotnej roli, jaką stanowi prawna instytucjonalizacja partii politycznych. Od początku Republiki istniało w kołach kierowniczych przeświadczenie, że we współczesnym świecie istotną i stale rosnącą rolę odgrywają partie polityczne. Dlatego też o partiach wspomina nie tylko konstytucja, ale i ustawy zwykle. Wiele miejsca i uwagi poświęcają im również regulaminy izb parlamentu. Należy przy tym podkreślić fakt, że sposób ujęcia tej kwestii w aktach prawnych wykracza poza analogiczne uregulowania spotykane w ustawodawstwie państw zachodniej Europy, że można określić je -za J. Zakrzewską-jako „część włoskiego porządku ustrojowego”‘^,.

Punktem wyjścia do przedstawienia tej kwestii jest art. 49 Konstytucji, gdzie czytamy: „Wszyscy obywatele mają prawo swobodnego zrzeszania się w partie celem wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie się polityki narodowej”. Jest to nie tylko konstytucjonalizacja partii politycznych,