img146

220

lę wskazuje nie tylko rodzaj kaźni, jaką ukarali go bogowie (podobnej do kary Prometeusza w mitologii greckiej, kaźni pokrewnych postaci z folkloru Kaukazu i - apokryficznie - chrześcijańskiego motywu spętania Antychrysta) ale też wzmianka o tym, iż wynalazł sieć i fakt, że za jego przyczyną bogowie weszli w posiadanie swych najcenniejszych narzędzi-atrybutów. Podkreśla się rolę Lo-kiego jako inteligentnego, ale wprowadzającego zamęt, obrazoburczego innowatora. Georges Dumezil (1959) odkrył dla Lokiego dobrą analogię w osetyń-skim Syrdonie. Próby dawnych badaczy (J. Grimm, R. Much, R.H. Meyer, A. Olrik i inni), którzy widzieli w nim demona ognia, wody lub ducha wegetacji można już dziś bez wahania odrzucić (J.P. Schj0dt 1981, 48). Choć niewystarczające do całościowej interpretacji, cenne są natomiast zestawienia postaci Lokiego z chrześcijańskim Lucyferem i Antychrystem oraz z greckim Hermesem⁵⁴. Najciekawsza jest jednak teza Folke Stroma (1956), który uznał, że Loki był personifikacją ciemnej strony natury Ody na, jeśli nie wręcz pierwotnie samym Odynem. Obaj mają te same cechy: inteligencję połączoną z żądzą wiedzy, skłonność do czynienia zła, mocne powiązania z zaświatami i pociąg do zachowań homoseksualnych. Głęboko ukryte, ale niewątpliwe podobieństwo ich postaci szczególnie dobitnie ukazuje się, gdy poddać głębszej analizie problem śmierci Baldra, której sprawcą w jakiejś pierwotnej wersji mógł być sam Odyn. Teza o tożsamości Lokiego z Odynem musi jednak pozostać dyskusyjną interpretacją wieloznacznych źródeł, ukazujących wyjątkowo skomplikowaną postać. Nie ulega natomiast wątpliwości, że diaboliczną zaiste funkcją Lokiego, szczególnie dobrze widoczną w micie o śmierci Baldra, jest dokonywanie w dziejach świata wszystkiego, co może przybliżyć nadejście ragnarók (J.P. Schj0dtl 981,48-86).

54 s. Bugge 1887; A.G. van Hammel, 1929, 204-214; W. Kroghmann 1938, 59-70; F. Strom, 1956; J. de Vries, 1933; J. de Vries 1955, s. 41-60; G. Dumćzil 1959a; G. Dumezil 1959, 93-105; A. Holtsmark 1962, 81-89; A.B. Rooth 1961; E.O.G. Turville-Petre 1964, s. 126-146; U. Drobin 1968, 19-39; P. Meulengracht Serensen 1977, 759-768; J.P. Schj0dt 1981, 48-86.

9. INNI BOGOWIE: HEIMDALL, HOENIR, ULLR I BRAGI

Ryc. 22. Zloty róg z Gallehus

Mówiliśmy dotąd o najważniejszych, a może tylko najlepiej znanych postaciach nordyckiego panteonu. O innych bogach wiemy znacznie mniej. Ich postacie albo już wyblakły i ich kult zanikał (sądzimy, że tak było w przypadku Ulla), albo też dopiero zaczynały swoją karierę w świecie bogów, lecz proces ten został przerwany, a przynajmniej zahamowany po przyjęciu chrztu (jak zapewne się stało w przypadku Bragiego). Spojrzenie na osoby bogów zarówno tych już zanikających, jak i tych dopiero dochodzących do swej boskości pozwala dostrzec rzecz bardzo ważną - to mianowicie, że mitologia skandynawska była tworem żywym i zmieniającym się nieustannie. A to nakazuje w podobny sposób spojrzeć również na lepiej znanych bogów, którzy, jak choćby Frej, również w jakimś momencie wyłonili się z niebytu, przejmując funkcje a zapewne też niemałą część mitów i symboliki swoich poprzedników.

9.1. Heimdall

Jedną z najbardziej enigmatycznych postaci nordyckiego panteonu jest Heimdall. Kilkakrotnie został wspominany w Eddzie poetyckiej (Vsp. 46, Hdl. 35-39, 43, Thrk. 15, Grrn. 13, Skm. 28, Ls. 48). Snorri (Gylf 27) zaliczył go do Asów i opisał następująco: