img177

ścieków. Z bakterii najczęściej spotyka się Micrococcus, które na pożywkach hodowlanych rosną w postaci barwnych (żółtych, białych, pomarańczowych) kolonii, pałeczki z rodzaju Achromobacter oraz tlenowce prze-trwalnikujące z rodzaju Bacillus. W powietrzu spotyka się często zarodniki grzybów i drożdże (Rhodotorula i Torulopsis, Aspergillus, Mucor, Rhizopus, Clodosporium i Demiatum). Zdolność do przetrwania mikroorganizmów w powietrzu zależy od ich wrażliwości na wysuszenie. Mycobacterium tu-berculosis (prątek gruźliczy), Bacillus anthracis (laseczka wąglika), Salmonella typki (pałeczka duru brzusznego), a także liczne gronkowce są odporne na wysuszenie i giną w powietrzu powoli. Neisseria meningitidis (dwoinka zapalenia opon mózgowych), Pasteurella pestis (pałeczka dżumy) giną stosunkowo szybko.

Powietrze ma zdolność samooczyszczania. Podstawowym mechanizmem samooczyszczania powietrza jest osiadanie zawiesiny bakteryjnej pod wpływem sił grawitacyjnych. Szybkość osiadania zawiesiny zależy od wielkości komórek drobnoustrojów lub ich aglomeratów, dlatego mieszanie i zawartość wilgoci w powietrzu są ważne w samooczyszczaniu. W powietrzu będącym w ruchu istnieje większe prawdopodobieństwo zderzenia się komórek bakteryjnych, łączenia się z kropelkami pary wodnej i tworzenia się dużych aglomeratów, co ułatwia ich sedymentację. Innym czynnikiem wpływającym na naturalne oczyszczanie powietrza jest promieniowanie ultrafioletowe. Skuteczność działania promieniowania ultrafioletowego na drobnoustroje jest odwrotnie proporcjonalna do zapylenia powietrza, dlatego w zapylonych ośrodkach miejskich jest więcej drobnoustrojów.

Obiekty technologiczne służące do oczyszczania ścieków i składowiska odpadów stałych są generatorami aerozoli zawierających drobnoustroje^ chorobotwórcze, rozprzestrzeniające się na bardzo duże odległości od źródła. Problemem jest właściwa ocena ilości drobnoustrojów w powietrzu w bezpośredniej bliskości obiektów technologicznych oraz wiarygodnych informacji na temat sposobu rozprzestrzeniania się drobnoustrojów. Tego rodzaju informacje mogą być przydatne podczas podejmowania decyzji dotyczących zdrowia publicznego oraz przy rozpatrywaniu, projektowaniu, planowaniu czy obsłudze urządzeń oczyszczających ścieki. Polskie normy jednoznacznie określają, które z grup drobnoustrojów należy brać pod uwagę podczas badań aerozoli. I tak promieniowce są wskaźnikami zanieczyszczenia powietrza cząstkami gleby; Pseudomonas fluorescens jest wskaźnikiem zanieczyszczenia aerozolami biologicznymi pochodzącymi z wód powierzchniowych,..a bakterie hemolizujące - indykatorami aerozoli pochodzących z przewodu oddechowego ludzi i zwierząt. W zależności od typu generatora, rozkład zanieczyszczeń mikrobiologicznych układa się w odpowiednie krzywe. Tworzą one pola o odpowiednim poziomie zagęszczenia. Podczas badań jest ważne, aby się znaleźć w zasięgu tych hipotetycznych pól, czyli prowadzić badania w tzw. smudze. Badania zanieczyszczeń mikrobiologicznych powietrza w otoczeniu obiektów komunalnych są w Polsce prowadzone od lat siedemdziesiątych. Aby właściwie określić dyfuzję drobnoustrojów do powietrza atmosferyczne-

102