K �jna DIALEKTY POLSKIE78984

182

ryok, pnot, unos itd. z wyrazami: stuók (^stogb), imók hogb), na ruósku, ruók (-rogh), puót (płodh), nu ós (.^noio) itd., .samogłoska w dyftongu •Mo (^1 6) nie ulega na ogół zwężeniu, a nawet, przeciwnie — jej artykulacja staje się bardziej odległa od artykulacji ó prze/, przesunięcie języka ku przodowi: yo ^ y<5    ^l-^le ... Tego typu dysymilatywne (zapobiegające

asymilacji o do u) przesunięcie artykulacji o ku przodowi (kacza, pnot, yekue ...) było możliwe w dialektach małopolskim, wielkopolskim czy kaszubskim, w których wobec fonologiczności udziału warg wysunięcie czy cofnięcie języka mogło być cechą redundantną (por. dej s. 168, ranna s. 178) i dokonać się tym łatwiej, że sprzyjały temu warunki lonueyjae. Odpodobtiiente uo na «<f, zapobiegające przejściu tego dyftongu w uó {ruók rokb) i zmieszaniu się z kontynuantem ó (ruók ^rógb), ułatw iał fakt, że już samo wyodrębnienie zaokrąglenia warg w u było przesunięciem tego ruchu urtykulacyjnego przed wstępną fazę wymawiania, wskutek czego pod koniec wymawiania tej samogłoski wygasa zaokrąglenie warg. tak ze

0    faktycznie zbliża się do e, co możemy schematycznie zaznaczyć jako no ^ uóe, czy iwę.

Ten skomplikowany i złożony typ dyftongu nie zawsze bywa dokładnie

1    tak samo wymawiany ani przez słuchającego apercypowany i notowany. Zależnie od tempa i staranności wymowy może dojść do osłabienia elementów niezgłoskotwórczych (uoę ^ ^vo^s), a nawet do ich redukcji (“o- ^ o-lub Vo), która jest jednym z częstszych przejawów zwłaszcza na terenie gwar małopolskich i w^schodniowielkopolskich. Może się też zdarzyć, że przy redukcji czy zaniku początkowego u na miejscu głoski óe. która w początkowej fazie jest zaokrąglonym tylnym o, ale w miarę wygasania zaokrąglenia w dalszej fazie staje się bardziej tylnym c, czyli óe >. uóe, moment żgłoskotwórczości przesuwa się na poszczególne elementy tej złożonej samogłoski: uoę ^ - óe ó- óe ^ oóe ^ o$£ lub £ó& lub itp., co w sposób uproszczony skłonni jesteśmy nieraz zaznaczać jako oe lub •je\ kocza, kocza. Wywołane tymi procesami różne odmianki i zakresy występowania przesuniętego ku przodowi o, e w dyftongach mamy dziś nie tylko w znacznej części gwar kaszubskich (Lor 257—284) i wielkopolskich (na Krajnie Zag 19), u Mazurów wieleńskieh, TomM 55, koło Żnina, TomŁ 21, Środy i Ostrzeszowa) wraz z przyległymi terenami północnego Śląska (po Międzybórz, Syców. Namysłów i Kluczbork, NitŚl 35), lecz także na terenach małopolskich w zasięgu: Sandomierz — Kielce — Końskie — Koniecpol — Jędrzejów — Wiślica — Bochnia — Limanowa — Sącz — Tarnów^ — Tarnobrzeg, oraz w pojedynczych punktach, gdzie spotyka się zwłaszcza dużo uproszczeń omawianego typu dyftongów (por. Dej Pd 147).

Niezgłoskotwórczy element dyftongu jest tu częstokroć tak mało wyrazisty, że trudno go zauważyć i nie zawsze można znaleźć osoby