kodeksy etyki bibliotekarskeij na świecie6

dwie wersje obu kodeksów. Umieszczenie w antologii kodeksu amerykańskiego z 1938 r. jest formą uhonorowania bibliotekarzy amerykańskich, jako tych, którzy pierwsi podjęli się tego trudnego, zarazem pożytecznego dzieła; podając projekt pierwszego polskiego kodeksu etyki bibliotekarskiego chcieliśmy tym samym pokazać źródła i początki drogi do kodeksu etycznego polskich bibliotekarzy i pracowników informacji. Podobną motywacją kierowaliśmy się umieszczając w antologii pierwszy kodeks brytyjski, jednocześnie pierwszy europejski kodeks bibliotekarskiej etyki zawodowej. Niestety nie udało się nam odnaleźć pierwszego kodeksu uchwalonego na kontynencie południowoamerykańskim, kodeksu brazylijskiego z 1963 r. Nie było takiej potrzeby w przypadku kontynentu azjatyckiego, ponieważ pionierski kodeks z tej części świata jest nadal obowiązujący (Tajlandia)⁴. Nie znalazły się w naszej antologii inne kodeksy „martwe", to znaczy nieaktualne już wersje kodeksów narodowych etyki bibliotekarskiej oraz kodeksy organizacji już nieistniejących, np. kodeks bośniacki⁵. Wyjątek uczyniono jedynie dla kodeksu kubańskiego, uznając go jako cenne źródło informacji.

Wszystkie kodeksy zostały przetłumaczone na język polski. Dążyliśmy do przetłumaczenia kodeksów z języka oryginału. Musieliśmy odstąpić od lej zasady w przypadku języków azjatyckich. Podstawą ich tłumaczenia była wersja w języku angielskim. O słuszności metody przekładu kodeksu na podstawie oryginału przekonaliśmy się wielokrotnie porównując uprzednio przekłady kodeksów na język angielski z ich wersją oryginalną. Przekłady angielskie były często językowo niepoprawne, ponadto były one okrojono w stosunku do wersji pierwotnej. W dziele translatorskim wspomogli nas zawodowi tłumacze oraz kilka osób bez „cenzusu” biegle władających danym językiem obcym. Mamy nadzieję, że dzięki temu ustrzegliśmy tlę większych błędów językowych, a zarazem postąpiliśmy zgodnie fpMWldlłml sztuki edytorskiej i filologicznej.

W prezentacji kodeksów zachowano oryginalną szatę edytorską, a zwłaszcza użyło przez twórców kodeksów narzędzia organizacji tekstu, lakle |nk akapity, punktory, wytłuszczenia, duże litery. Ujednoliceniu uległa ledynln wysokość i krój czcionki oraz odstępy między liniami. Dla latwle/ssaj Identyfikacji kodeksy zostały opatrzone emblematami w |XMlncl ling narodowych. Kodeksy zostały pogrupowane alfabetycznie w okładzin według części świata, przez co - jak sądzimy - staje się wyrażało) widoczna globalna i lokalna perspektywa kodeksu etycznego. Przyjęliśmy podział alfabetyczny jako główne kryterium porządkowania tak czę

ści świata, jak również krajów w ich obrębie, nie chcąc poprzez wyjątki powodować wrażenia niespójności układu. W ten sposób w obrębie kontynentu północnoamerykańskiego znalazły się kraje Ameryki Środkowej,

przyjętej zasady podziału jest zamieszczenie kodeksów: ormiańskiego i izraelskiego w części azjatyckiej antologii.

Formalne cechy kodeksów etyki zawodowej bibliotekarzy na świecie

Geografia i rok powstania

Kodeksy etyki zawodowej bibliotekarzy i pracowników informacji funkcjonują obecnie w 61 krajach świata, w tym w 29 europejskich, 11 azjatyckich, 10 na kontynencie północnoamerykańskim, 6 na kontynencie południowoamerykańskim, 3 na kontynencie afrykańskim oraz 2 na kon-kodeksów a liczbą krajów wynika z faktu umieszczenia w antologii dwóch kodeksów polskich, brytyjskich i amerykańskich oraz dwóch kodeksów belgijskich i szwedzkich. Casus belgijski i szwedzki to nie kolejny wyjątek od reguły, a ałirmacja stanu faktycznego. W obu państwach zostały bowiem opracowane odrębne kodeksy etyczne dla różnych grup zawodowych bibliotekarzy. Przedmiotem naszej analizy uczyniliśmy wszystkie odnalezione kodeksy etyki zawodowej bibliotekarzy. Interesowały nas ich cechy formalne i treściowe, ich autorstwo, zasięg obowiązywania oraz

Kontynent europejski jawi się na tle pozostałych części globu jako obszar, w którym jest najwięcej kodeksów etyki bibliotekarskiej (29). W sensie czysto ilościowym bezwzględnie tak jest. Nie należy jednak zapominać, że kodeksy istnieją ledwie w jednej trzeciej państw europejskich. Spoglądając na geografię tego zjawiska, jakim są kodeksy, widzimy, żo występują one we wszystkich częściach Europy, od południa patrząc (Portugalia), dalej na północy (Islandia), a także na zachodzie (Holandia I Francja) oraz na wschodzie (m. in. Rosja, Litwa). Kontynentem, na któ-i ym kodeksy etyczne dla bibliotekarzy zdobyły sobie pełne prawo obywatelstwu jest kontynent amerykański, zarówno jego część północna, jak I południowa. W przypadku Ameryki Południowej kodeksy etyczne dla bibliotekarzy zostały uchwalone w większości krajów i mają pewną wspólną cechę, którą jest ich restrykcyjność. Kontynent azjatycki jest reprezentowany gównie przez kraje Bliskiego i Dalekiego Wschodu. Na mapie kodeksów clycznycll zupełnie, jak dotąd, nieobecne są kraje arabskie i byle republiki azjatyckie Związku Radzieckiego. Najsłabiej jest na niej reprezentowany kontynent afrykański. - zob. Taboln 1.

L ___________________