kodeksy etyki bibliotekarskiej na świecie8

Kim byli pionierzy kodeksów w znaczeniu pierwszych twórców kodeksów? Jak dochodziło do ustanawiania kodeksów etycznych dla bibliotekarzy? Odpowiedzi tylko na część z nich znajdziemy m.in. w książce Zbigniewa Żmigrodzkiego pt. Problemy bibliotekarskiej etylu zawodowej, o czym przesądza data wydania tej rozprawy (1991)⁹. Dlatego też odpowiedzi na postawione wyżej pytania musimy szukać w samych kodeksach etycznych, w nielicznych opracowaniach na ich temat¹⁰, a nawet w bezpośrednich kontaktach z przedstawicielami narodowych związków bibliotekarskich. Gdy spojrzymy zwłaszcza na daty tworzenia i ustanawiania ouropejskich kodeksów etyki bibliotekarskiej, wyraźnie widzimy, że zainteresowanie tą problematyką ze strony środowiska bibliotekarskiego przypada na lata dziewięćdziesiąte XX wieku, kiedy to powstała zdecydowana większość kodeksów (29). Początki obowiązywania bibliotekarskich kodeksów etycznych sięgają jednak jeszcze okresu sprzed I wojny światowej. Przypomnijmy tylko, że jako pierwszy zaczął obowiązywać w 1938 r. kodeks Amerykańskiego Stowarzyszenia Bibliotekarzy. Na następny kodOkB musieliśmy poczekać prawie 15 lat¹¹. W 1953 r., jak już zaznaczaliśmy został uchwalony przez kubańskich bibliotekarzy. Ma on jednak dziś już tylko wartość historyczną. Pierwszy kodeks brazylijski, zarazem

Kodeks chilijski został ustanowiony w 1969 r., kodeks portorykański w 1970 r., kodeks meksykański w 1972 r„ kodeks kanadyjski w 1976 r. Rok później swój kodeks przyjęli bibliotekarze tajlandzcy. Pierwszy kodeks etyczny na kontynencie europejskim uchwalili bibliotekarze brytyjscy w 1983 r.

Zgodzimy się chyba, co do konieczności okresowej aktualizacji kodeksów etycznych, tym samym dopasowywania ich do tzw. ducha czasu. W pięciu krajach europejskich doszło już zresztą do nowelizacji kodeksu: Ilolgin (1997), Islandia (2001), Estonia (2001), Chorwacja (2002), Wlk. Brytania (2005). Bibliotekarze amerykańscy nowelizowali swój kodeks juz czterokrotnie (1938, 1981, 1995, 2008). Aktualizacji kodeksów dokonali również bibliotekarze azjatyccy: Malezja (1998), Hongkong (2005) oraz w trzech krajach kontynentu południowoamerykańskiego: Brazylia (1966, 1974, 1986, 2002). Zaktualizowali swój kodeks również bibliotekarze australijscy (2007). W pierwszych latach XXI wieku kodeksy etyki bibliotekarskiej zostały uchwalone miedzy innymi w Estonii, Armenii, Ki ancji, na Łotwie, na Węgrzech (2006) i wreszcie w Niemczech i Irlandii (2007), Przypuszczalnie wkrótce zostaną uchwalone nowe kodeksy. Zaawansowani w dziele uchwalenia kodeksu etyki bibliotekarskiej są bibliotekarze norwescy i słowaccy. W 2002 r. przyjęte zostały w Norwegii

wytyczne kodeksu bibliotekarskiej etyki zawodowej¹², a od 2006 r. trwają tam prace nad ostateczną wersją kodeksu¹³. Dojrzewanie środowisk bibliotekarzy europejskich do kodyfikacji zawodowych norm jest samo w sobie procesem powolnym i złożonym. Niektóre z nich nie widzą potrzeby stanowienia takiego dokumentu. Dotyczy to Duńczyków w pierwszym

kleksem¹⁴.Zauważalna jest na liście krajów nieinteresujących się tym

problemem obecność Hiszpanii i l

W Europie pionierami bibliotekarskiej myśli etycznej są, jak zaznaczyliśmy to we wstępie, również bibliotekarze polscy. Pierwsze refleksje i wskazania etyczne wyszły spod pióra czołowych polskich bibliotekarzy jeszcze w XIX wieku (Joachim Lelewel, Karol Estreicher, Stanisław Dunin-Borkowski). Po II    *    ’ .....

ie nieregularnie, ale na stale na lamach polskiej prasy fachowej¹⁵. Nieprzypadkowo zatem w grudniu 1990 r. podczas ogólnokrajowej konferencji SBP w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Krakowie zostały zaprezentowane tezy do kodeksu bibliotekarskiej etyki zawodowej autorstwa Zbigniewa Żmigrodzkiego¹⁶. Projekt kodeksu etycznego jego autorstwa mógł być stosownym punktem wyjścia do dalszych prac zmierzających do uchwalenia kodeksu. Nie stal się nim jednak, nie wiedzieć dokładnie czemu, być może „tonąc” w natłoku ważniejszych spraw kształtującej się nowej polskiej demokracji¹⁷. We wrześniu 2003 r. prace nad kodeksem etycznym dla bibliotekarzy zostały podjęte na nowo, do czego asumpt dała uchwała podjęta podczas V Forum SBP w Nałęczowie (18-20 września 2003 r.). W wyniku prac zespołu pod przewodnictwem prof. dr hab. Barbary Sosińskiej-Kalaty, po ocenie eksperckiej oraz szerokiej dyskusji środowiskowej tekst końcowy kodeksu został uchwalony 15 kwietnia 2005 r. uchwałą ZG SBP.

Nazewnictwo kodeksów

Miano kodeksu etyki zawodowej bibliotekarzy jest ze wszech miar słuszne w odniesieniu do wszystkich kodeksów zawartych w antologii. S|>elniają one podstawowe wymogi formalne i treściowe stawiane doku-

Z. Żmlgrodsld: Kodaki alykl zawad

l    ............