ksiazka 20039

kioj odmiany nio odnotowują żadno słowniki, n woboc tak wielu powmo-wactw i splotu wątków o rozlogloj prowonioncjl litorackioj można l>y za-pewno dla przywołanego ośmioksięgu znalożć toż inno. równio trafno formuły typizująco Nio ulega bowiom wątpliwości, żo mamy tu do czynienia /. mieszaniom się wiolu pierwiastków gatunkowych i źo jost to co-Iowy zamysł autorski, uwzględniający porspoktywę odbiorcy. Ij jego po* trzoby, zaintorosowania i horyzonty oczokiwaó

Synkrotyzm gatunkowy jost zjawiskiom dość powszochnym w całoj litoraturzo .osobnej", bez względu na przynalożność rodzajową czy kry-torium włoku adresata Intorosująco i wyraziście jawi się w twórczości ks Jana Twardowskiego, w któroj przenikają się olomonty homilii, żako* rzonlono w rotoryco (pytania, porównania, analogio, powtórzonia), formy nawiązujące do spontanicznej twórczości dzioci (rymowanki, wyliczanki. przozywanki) oraz takio. któro dorośli tworzą dla dzioci (baśmo. opowiastki, anegdoty i dowcipno aforyzmy) Teksty ks. Jana Twardowskiego są pońadgalunkowo t ponodrodzojowe proza przechodzi w wiersz i odwrolnio. rnikrokazanlo nagło wywołujo nastrój liryczny i przeradza się w poezję, są tu cytaty z Pisma św. i modlitwy, a obok nich słowny folklor dzieci, aluzjo litorackio, żarty i zabawno parafrazy w rodzaju: Konioc i bombo, nio kochał - więc trąbo

Zjawisko synkretyzmu rdzajowo-gatunkowogo litoratury dziocięcoj jost faktom bozspornym, utrudniającym uporządkowanie gonologiczno. Dotychczasowo próby w tym zakrosio koncontrowaly się wokół szukania krytoriów podziału oraz dofiniowania wyróżników gatunkowych, z uwzględnieniom uwarunkować historyczno- i toorotycznolltorackich, kulturowych i komunikacyjnych. Wiolo uwagi poświęcono nazwom gatunków. podkroślając ich związok z sytuacją odbioru (kołysanka, śpio-wanka, skakanka)¹⁶ oraz akcentując miniaturyzację nazw stosowanych z. reguły w formach dcminulywnych (wierszyk. bajeczka, piosenka, roz mówka, powiastka itp.), uwzględniających dziecięctwo odbiorcy’⁷.

Poniowaź kryterium tcorotycznolitorackio okazało się niewystarczająco dla klasyfikacji gcnologlcznoj literatury dziocięcoj. postulowano między innymi:

• zastosować kryterium włoku odbiorcy (np. tak mogą być klasyfikowana Wosoło historio E. Szolburg-Zarombiny, gdyż nieistotne

¹⁰Por bmioniAJ Ciołkowskiego i U. Bnloorzann

^,7J Cwslikowski Sposoby islntonin bajki dtioctęcoj(w ) LHotoluro Ipodkultura, op

r.t

są w nich wyznaczniki gatunkowe, lecz. liczy się wiok odbiorcy najmłodszego, a tym samym jogo oczekiwania „czytolniczo" Stąd budowa łańcuszkowa, proza rymowana oraz prosto rymowanki wpleciono w toksty);

•    związać klasyfikację gatunkową z przypisaniom tokslu do okroślo-nogo modolu litorotury „osobnej", Ij. edukacyjnego (np. bajeczka). ludycznogo (np. zgadywanko), autotelicznego (np. piosenka), co zopowno przy niektórych tekstach moźo być czynnikiem porządkującym;

•    uwzględnić związki między gatunkiem a jogo usytuowaniom w czasoprzestrzeni komunikacyjnej (zamknięto), tj w pokoju dzlocinnym oraz otwartej, nastawionej na ruch i ekspresję dziocię-cogo odbiorcy)’*;

•    dostrzegać gonolyczno zakorzonionio genologii toj literatury w fol-klorzo dzioclęcym. ujawniojąco się choćby w samych nazwach, takich jak wyliczanka, chowanka. przozywanka itp *;

•    oprzeć podziały gatunkowo na kryterium funkcji - postulat ten pojawiał się bodajże najczęściej (tu między innymi Burakowski wskazywał na dwa typy illokucji w tokstach dla dzioci estotyczną i pragmatyczną⁷⁰);

•    związać problomy genologii z sytuacją i pootyką odbioru oraz rolacją nadawczo-odbiorczą: dorosły dziecko (Cioólikowski pisał; sposób wykonania rozstrzyga o pt/ynnio/tiaści gatunkowo} A granico gatunków są tu bardzo przonikirwo²'. Za tą zasadą porządkującą opowiadał się toż Golcerzan - jost to niewątpliwie czynnik wyrazisty i niepodważalny

Z przoglądu przywołanych tu stanowisk wynika, że każda próba kia syfikncji gatunkowej. |>odejmowana w odniosioniu do literatury .czwartej" jost niezwykło trudna, gdyż nio sposób wskazać jodnogo, bądź toż kilku współrzędnych wobec siebie kryteriów podziału. Nie sposób toż sformułować jednoznacznych wyróżników gatunkowych wielu odmian literackich, któro się przonikają, krzyżują i nieustannie modyfikują, pod-¹⁰ Por J Ł.uoowtkn Afofodotoę/czno , op cit, s 216-217 Zjawinko to oma win w twoich pracach, m In w Wiolhoj zabnwio, J Cicśkkowskl Por I) Źurnkowskt D/iocko - wltuotc;i wpisany w lokat fx>otyęki (w ) D/iockojako odbiotco , op. cit, * 34-36

^?1 J Clo&likow»ki t.ltomturn iixx1kulttint. op. cj! , a 130. Inkio ttnnowiako zajmował to* U Bnloorzan

105