lastscan146

jako luka dodatnia, zaś nadwyżka po stronie pasywów jako luka ujemna; sytu acja, w której aktywa są równe pasywom, oznacza lukę neutralną (zerową);

-    lukę skumulowaną będącą sumą luk w poszczególnych okresach wybranych do analizy;

-    współczynniki luki (lub luki skumulowanej), obliczone jako relacje luki do akty-wów/pasywów o stałej stopie procentowej lub sumy bilansowej, dochodów netto z odsetek itp.

Ryzyko dla banku wystąpi wówczas, gdy przy istnieniu nadwyżki po stronic aktywów wzrośnie rynkowa stopa procentowa, a przy istnieniu nadwyżki po stronie pasywów rynkowa stopa procentowa obniży się. Natomiast przy nadwyżce po stronie aktywów i jednoczesnym spadku rynkowej stopy procentowej (lub przy nadwyżce po stronie pasywów i wzroście rynkowej stopy procentowej) bank ma szansę uzyskania dodatkow-ych dochodów z tytułu odsetek.

Bezwzględna wielkość luki nie pozwala na zorientowanie się. jakie zagrożenie dla banku mogą stanowić różne warianty kształtowania się stopy procentowej. W zależności od rozmiarów banku ta sama wielkość w ujęciu bezwzględnym może być dużym lub niewielkim zagrożeniem. W związku z tym celowe jest jej porównanie do aktywów/ pasywów, planowanej sumy bilansowej lub dochodów z odsetek netto.

Jako miarę ryzyka stopy procentowej można przyjmować szacunkowy spadek (zmianę) dochodu z odsetek netto (inaczej: wyniku z tytułu odsetek), obliczany jako iloczyn nadwyżki po stronic aktywów lub pasywów (czyli luka) i przeciętnej zmiany oprocentowania, tzn.:

zmiana dochodu netto z, odsetek - - luka x zmiana stopy procentowej x waga okresu

Przykład 1. Bank A ma w danym podokresie obejmującym trzy miesiące aktywni w wysokości 2300 jednostek (j.) o przeciętnym oprocentowaniu 8% i pasywa w wysokości 1500 j. o przeciętnym oprocentowaniu 6%. Luka jest dodatnia i wynosi 800 j. Przy założeniu, że ry nkowa stopa procentowa wzrośnie o I punkt procentow y i w tej samej relacji wzrosną koszty refinansowania nadwyżki po stronie aktywów, dochód netto z odsetek spadnie o 2 j. w analizowanym podokresie obejmującym jeden kw artał (-800x l%x 1/4). Ta kwota traktowana jest w metodzie luki jako miara ryzyka stopy procentowej.

Zagrożenie ryzykiem zmniejszenia się dochodów- netto z odsetek jest ty m większe, im:

■    większa jest wielkość nadwyżki (luki) po stronie aktywów lub pasywów;

■    niższe przeciętne oprocentowanie nadwyżki po stronie aktywów;

■    wyższe przeciętne oprocentowanie nadwyżki po stronie pasywów;

■    większy wzrost rynkowej stopy procentowej przy nadwyżce po stronie aktywów;

■    większy spadek rynkowej stopy procentowej przy nadwyżce po stronie pasywów;

■    wyższy udział nadwyżki pozycji o stałej stopie procentowej w całości aktywów/ pasywów.

Na podstawie zestawienia niedopasowania i pt/ecięln. • .........'litowaniu aktywów

i pasywów można obliczyć tzw. graniczne stopy procentowe (w literaturze anglosaskiej określane jako break even ratę, a w niemu\ kicj jako (irm. zinssfltze), czyli

graniczne, przy który ch można zamknąć otwarte |>o/.ycjc odsetkowe.

Wyniki otrzymane za pomocą metody luki są przydatne jedynie do ogólnego zorientowania się co do wielkości i rodzaju ryzyka stopy procentowej. Metoda ta służy do oceny ryzyka stopy procentowej pozycji o stałej stopie procentowej, a więc w rachunku nie są uwzględniane ryzyka wynikające z nierównomiernego dopasowywania się do zmian rynkowej stopy procentowej pozycji aktywów i pasywów o zmień- ; nej stopie procentowej, podobnie jak ryzyko związane z papierami wartościowymi o stałej stopie procentowej

Zamknięcie otwartych pozycji odsetkowych o stałej stopie procentowej (czyli luki) nie oznacza jeszcze zabezpieczenia się przed ryzykiem stopy procentowej. Będzie tak tylko wówczas, gdy nie wystąpi nadwyżka po stronie aktywów lub pasywów dla pozycji o zmiennej stopie procentowej. Wzajemne dopasowanie wielkości ak- , tywów i pasywów pod koniec danego podokresu nie oznacza jeszcze dopasowania w całym podokresie, gdyż np. w podokresie obejmującym 3-6 miesięcy terminy i zapadalności aktywów mogą przypadać na początek tego podokresu. natomiast terminy wymagalności pasywów pod koniec podokresu.

Praktyczne zastosowanie metody luki do sterowania ryzykiem stopy procentowej jest utrudnione i wymaga przyjęcia szeregu dodatkowych założeń, które na ogół w praktyce nie są spełnione. Zaletą metody luki jest względna prostota obliczeń, co wiąże się z relatywnie niskim, na tle bardziej skomplikowanych metod, kosztem tych obliczeń.

Na podstawie otrzymanych wyników można ustalić w banku limity, np. nadwyżka po stronie aktywów lub pasywów o stałej stopie procentowej nie powinna przekraczać 15% sumy aktywów albo negatywne oddziaływanie ryzyka stopy procentowej przy hipotetycznej zmianie rynkowej stopy procentowej o 1%: nie powinno przekraczać 10% planowanego dochodu netto z odsetek.

Jeżeli kształtowanie się nadwyżki po stronie aktywów' lub pasywów wykazuje trwałą tendencję, to przy nadwyżce pozycji o stałej stopie procentowej po stronie aktywów zagrożenie dla banku wystąpi, gdy wzrośnie poziom rynkowych stóp procentowych. natomiast przy nadwyżce po stronie pasywów - gdy spadnie poziom stóp procentowych. W sytuacji, gdy jest spodziewany wzrost stóp procentowych, należy rozważyć możliwość zmniejszenia nadwyżki o stałej stopie procentowej po stronic aktywów, z kolei w razie spodziewanego spadku stóp procentowych - nadwyżki po stronie pasywów.

W sytuacji, gdy nastąpi spadek rynkowej stopy procentowej, nadwyżka po stronie aktywów może okazać się korzystna dla banku. Przy spadającej rynkowej stopie procentowej istnieje możliwość niższego oprocentowania pasywów, przy jednocześnie stałym oprocentowaniu aktywów, co przyczyniłoby się do wzrostu

299