lektury j polski4

Wiersze

Ma ria Pawlikowska-)asnorzewska

zostali ukazani jako jednostki biologiczne, psychologiczne i społeczne. Człowiek, według Nałkowskiej, jest w pewnej mierze zdeterminowany, ale wolny i odpowiedzialny.

Nałkowska uświadamia czytelnikowi, jaki wpływ na postępowanie jednostki mają powszechnie funkcjonujące stereotypy oraz konwenanse (strach przed rozpowszechnieniem prawdy o romansie i utratą pozycji społeczną sprawił, że Zenon nie wziął odpowiedzialności za dążę Justyny wolał pozby^ się problemu, finansując aborcję).    i

Budowa utworu, język, środki artystyczne

Układ zdarzeń w powieści ma charakter retrospektywny — czytelnik na samym początku poznaje za kończenie fabuły; do tego samego zdarzenia wraca się w zakończeniu — jest to więc zarazem kompozy cja klamrowa. Wątki nie zostały przedstawione chronologicznie. Narrator selektywnie wybiera infoi macje, prowadząc narrację z perspektywy bohaterów (technika punktów widzenia), stosuje też mou pozornie zależną. W utworze mamy do czynienia z zastosowaniem dwóch technik pisarskich: realis cznej (przedstawienie fabuły w sposób obiektywny) oraz nowatorskiej, wzorowanej na nowych t< kach pisarskich wprowadzanych przez prozę XX wieku (psychoanaliza postad — czytelnik musi od od tradycyjnego „co dalej?” do poznawania motywacji psychologicznej bohaterów). Ważnym aspe] kompozycji jest paralelizm wątków oraz motywów (powtarzalność losów postad, np. schemat łania Waleriana Ziembiewicza i powielenie go przez jego syna Zenona).

Język powieśd jest zindywidualizowany pod kątem bohaterów (np. niewykształcona Justyna m< językiem prostym, często kolokwialnym, Elżbieta i Cecylia posługują się językiem wskazującym na chodzenie z wyższych sfer). Opisy są z reguły drobiazgowe i plastyczne (np. opis salonu pani Cecylii).

Konteksty i nawiązania

„Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego — ukazanie sytuacji polskiej w dwudziestołedu międzywojenny „Cudzoziemka” Marii Kuncewiczowej (1935), „Anna Karenina” Lwa Tołstoja (1875-1877), „Pani Da way” Wirginii Woolf (1925), ,W poszukiwaniu straconego czasu” Marcela Prousta (opubl. 1911-1927) ] jako przykłady powieśd psychologicznych.

Ekranizacje powieśd: pierwsza w reżyserii Józefa Lejtesa (1938 r.), druga — adaptacja w Jana Rybkowskiego (1977 r.).

W

Maria Pawlikowska-jasnorzewska

Wiersze

Biogram autora

Maria Pawlikowska-Jasnorzewska (1891-1945) pochodziła ze znanej w środowisku artystyczr dżiny Kossaków (jej dziadek, ojdec i starszy brat byli malarzami, a siostra, Magdalena Samozwa pisarką). Nazwisko, pod którym poetka jest dziś znana, to nazwiska po drugim i trzecim Nie chodziła do szkoły; odebrała wykształcenie domowe. Związana była z Krakowem i Zakopane 1939 roku mieszkała we Francji, a następnie w Anglii (trzed mąż był oficerem lotnictwa polskiego i tyjskiego). Debiutowała w 1922 roku tomikiem „Niebieskie migdały’! Potem wydała jeszcze tomików poezji, w tym najsłynniejszy „Pocałunki” (1926), zawierający charakterystyczne dla miniaturki poetyckie. Napisała też kilkanaśde dramatów, przeważnie komedii

Geneza utworów

Omówione tu wiersze opublikowane zostały w tomiku „Pocałunki” w 1926 roku.

392