Obraz7(1)

FUNDAMENTALIZM ISLAMsk,

1 64

koto (1809-1903). Do tego wzorca będzie się później odwoływał ruch, na którego czele stanie Al Hadżdż ‘UmarTal (1794-1865). W 1852 r. rzuci on wezwanie do świętej wojny przeciwko „niewiernym” i „bałwochwalcom” na obszernym terytorium obejmującym Gwineę, Senegal i Mali.

-    W Czadzie mamy do czynienia z interesującym zjawiskiem: tutaj obecność rozgałęzionego i popularnego bractwa sufi, założonego przez Muhammada Ali al-Sanusiego (1787-1859), sieci rozciągającej się później aż do Libii, stanowi bazę społeczną i polityczną dla mchu przebudzenia i oporu, który będzie się sprzeciwiał włoskiej penetracji na terytorium Libii.

-    W Somalii Sa’id Muhammad Abdallah Hasan (1864-

1920) staje na czele ruchu, który znajduje przychylność wśród klanów i ludności koczowniczych, sprzeciwiając się kolonialnej obecności włoskiej, brytyjskiej i francuskiej, w imię walki z „niewiernymi”.

-    W Sudanie na czele świętej wojny z cudzoziemcami w okresie 1881-1889 staje Muhammad Ahmad Abdallah (1844-1885), przywódca, który ogłosi sięMa/i-dim. Jeszcze przed świętą wojną wezwie on do emigracji (hidżra) z terytoriów zajmowanych przez niewiernych jako wstępnej formy ascezy, aby jeszcze lepiej oczyścić społeczeństwo z idolatrii oraz nowinek wprowadzanych przez potęgi kolonialne.

Wszystkie te mchy, które zwięźle przypomnieliśmy, w jakiś sposób wywarły wpływ na historię różnych terytoriów. Nie udało im się jednak przetrwać w czasie. Tymczasem na Półwyspie Arabskim - kolebce islamu, po

^*t**^^mA_65J“

dziś dzień przechowującej miejsca święte religii głoszonej przez Muhammada - rozwija się ruch, który na trwałe zaznaczy się w historii całego narodu. Jego założycielem był Muhammad Abd al-Wahhab (1703-1752 lub 1705-1787?), który głosił „powrót do źródeł'’, do islamu czystego i wyzwolonego od wszystkich niegodziwych innowacji (bicia), jakie zagnieździły się w ciągu wieków, przyniesione przez potęgi kolonialne, które od XVIII w. zaczęły zaznaczać swą obecność na tym obszarze. Nauka wahhabitów streszcza się w następujących ideach:

-    rububijja, absolutne panowanie Boga, które powinno się zaprowadzić także na płaszczyźnie ziemskiej;

-    ścisły monoteizm (iuluhijja), a zatem odrzucenie poli-teizmu (szirk), łącznie z wszelką formą oddawania czci istotom ludzkim, także świętym w tradycji sufi.

Sukces przepowiadania tego reformatora religijnego wynikał z faktu, że Wahhab znalazł posłuch u przywódcy potężnego plemienia lokalnego, Ibn Sauda. Przyjąw-szy zasady doktryny wahhabitów, Saudowie utworzą w Nadżdzie w pełni islamskie królestwo ze stolicą w Ri-jadzie. Następnie po upadku imperium osmańskiego dynastia Saudów będzie panować nad rozległym terytorium Arabii, które otrzyma później nazwę Arabii Saudyjskiej. „Unitarianic”, bo tak sami się będą określać, zinstytucjonalizują i będą strzec w ten sposób niepodważalnego credo wahhabickiego.

O ile wahhabizm odnotował pewien sukces polityczny i religijny, o tyle inne ruchy przebudzenia przetiwały krótki okres. Nie potrafiły bowiem przeprowadzić zmian strukturalnych w instytucjach oraz w wymiarze religij-

Współczcsny fundamentalizm... 5