Obraz2 3

310 Choroby naczyń

Zapalenia naczyń

W zależności od kalibru zajętego naczynia wyróżnia się zapalenia naczyń dużych (np. aorty), średnich (np. tętnic nerkowych) i małych (tętniczek, naczyń włosowatych, żyłek). Uproszczoną klasyfikację najczęstszych zapaleń naczyń obrazuje rycina 14.4. We wszystkich postaciach występują niespecyficzne objawy ogólne, takie jak gorączka, osłabienie, ból mięśni i stawów, a także dolegliwości wynikające z lokalizacji zmian chorobowych.

1. Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic:

1.    Guzkowe zapalenie tętnic

1.    Ziarniniak Wegenera

2.    Zespół Churga--Straussa

2.    Choroba

Kawasaki

3.    Mikroskopowe zapalenie naczyń

4.    Plamica Henocha--Schonieina

Zapalenie tętnicy skroniowej

Zapalenie tętnic Takayasu

Ryc. 14.4. Uproszczona klasyfikacja zapaleń naczyń.

Patogeneza. W patogenezie zapaleń naczyń główną rolę odgrywa odpowiedź immunologiczna (ryc. 14.5). Obejmuje ona trzy podstawowe mechanizmy, tzn. odkładanie kompleksów immunologicznych (antygen-przeciwciało) w ścianie naczyń, syntezę przeciwciał przeciwko cytoplazmie neutrofilów (ANCA)¹ oraz produkcję przeciwciał przeciwko komórkom śródbłonka. Zapalenie naczyń może także powstać w następstwie bezpośredniego uszkodzenia ściany naczynia przez uraz mechaniczny lub bakterie, wirusy czy grzyby. Patogeneza niektórych zapaleń naczyń (np. guzkowego zapalenia tętnic) pozostaje ciągle nieznana.

Odłożone w ścianie naczyń kompleksy immunologiczne² aktywują układ dopełniacza. Generowane są aktywne fragmenty, m.in. C5a, które działają chemotaktycz-nie na neutrofUe czeon nasteostwem iest ich agregacja w ścianie naczynia. Neutro-file uwalniają enzymy lizosomalne, które uszkadzają ścianę naczynia i przyczyniają

r\ iniL,    ^^, / “p!c'S

- Przykładowo w SLE lub chorobie Schónleiny.-Henociia.

PATOGENEZA ZAPALEŃ NACZYŃ

Ryc. 14.5. Patogeneza zapaleń naczyń.

się do powstania martwicy wióknikowatej. W jej skład wchodzą: martwiczo zmienione komórki ściany naczynia, złogi kompleksów immunologicznych dopełniacza oraz białka osocza, które wniknęły przez uszkodzony śródbłonek.

Rola kompleksów immunologicznych w patogenezie zapalenia naczyń:

Kompleksy immunologiczne -> aktywacja dopełniacza -> czynniki chemotaktyczne (C5a) -» agregacja neutrofilów    uwolnienie enzymów lizosomalnych przez neutrofiis —> martwi

ca włóknikowata ściany naczynia

ANCA skierowane są przeciwko enzymom zlokalizowanym w ziamislościach cytoplazmy neutrofilów przeciwciała C-ANCA' przeciwko proteinazie 3 (PR3), przeciwciała P-ANCA przeciwko mieloperoksydazie (MPO) oraz enzymom mono-cytów i komórek śródbłonka. Przeciwciałom tym przypisuje się udział m.in. w patogenezie ziaminiaka Wegenera i mikroskopowego zapalenia naczyń. Przyczyny ich powstawania nie są dokładnie poznane. Istotną rolę przypisuje się komórkom zapalnym uwalniającym cytokiny, które aktywują neutrofile, a zaktywowane neutrofile wykazują na powierzchni ekspresję PR3 i MPO. Ta zmiana lokalizacji obu enzymów indukuje produkcję ANCA, które reagując z PR3 i MPO, doprowadzają do degranu-lacji neutrofilów, uwolnienia enzymów lizosomalnych i syntezy wolnych rodników, a to powoduje uszkodzenie komórek śródbłonka i martwicę. Przeciwciała przeciw komórkom śródbłonka odgrywają rolę m.in. w patogenezie tocznia rumieniowatego układowego. ¹

1

W barwieniach immunofluorescencyjnych przeciwciała P-ANCA obecne są w przyjądrowej części cytoplazmy, stąd określenie P-ANCA, a przeciwciała C-ANCA w całej cytoolazmic, stąd nazwa C--ANCA.