Obraz3

U i, w <ferzc sacrum władzy wywodzącej się bc/posrcdn,o < Autor obraca się -    ,_Co₀ athlela C hr.sti (por milcs ( |,_ri.

boskich wyroków. (...) Chwa ^a    ■ _/lCinsk.ej świetności Świętość jakby

gotowa (Kurbis 1977. s. 26)

sti w liście Matyldy) jest nas    bojowaniu doczesnym, w walce zbrojnej,

gotowa, charyzmat, który sprawdził mv ^J

Według Gansińca (1949. 1951). który /reszta na podstawach filologicznych'wykluczał tak wczesne datowanie wiersza, przebu-Sowa ka.edrv poznańsktej na styl gotycki (1344) . um.eszczen.e w honorowym miejscu okazałego grobowca Chrobrego ( undacji króla Kazimierza Wielkiego), wraz z inskrypcją wedle hipotezy w|_a. śnie napisanym na tę okazję Epitafium były zaplanowane przez biskupa Jana w intencji nie tylko państwowej, ale i „hagiogra k/nej , czyli wszczęcia kultu w celu przyszłej kanonizacji ojca królestwa. W koncepcji Gansińca Brygida Kurbis (2001. s. 246) dostrzegła miejsce na „tezy alternatywne”, jednakże z własnej rekonstrukcji tekstu Epitafium (pomijając pewne niuanse jego znaczenia) nic ułożyła równie spójnej koncepcji przeciwstawnej; rysując zaś tło historyczne przeceniła zasięg kształtującego się w XIV u niesu-krałnego wzorca władcy jako trzeźwego polityka, który jeżeli uznawany jest za świętego, to „zasługą cnót ascetycznych”, nie zaś :ia mocy swojego „wybraństwa. czy też poddaństwa Bogu". Wszelako nic mówimy tu o królu z XIV w.; nadto zauważymy, że w 1297 i kanonizowano króla Francji Ludwika IX, zapewne etycznego rygo-rystę. ale bynajmniej nie mnicha, lecz silnego króla, któremu trudno odmówić tytułu „bojownika Chrystusa", biorąc choćby pod uwagę jego rolę w dwu wyprawach krzyżowych, i śmierć podczas drugiei (1270). Oprócz Francuzów jego kult szerzyli głównie neapoIitańsc\ Andegawenowie, a w Kościele franciszkanie, od 1309 r. rozdzielane były po Europie jego relikwie (Kiescl 1994, s. 426). Pojawiła si • akurat wtedy w królestwach francuskim i angielskim tradycia wi ^ rzeniowa, według której lecznicze działanie przypisywano dotkni ^ monarszych dłoni (royal touch); pierwsze z długiej serii _cu| ^ęuu uleczcń zapisał na swoje konto w 1323 r. Edward || (\i °^^ych Zjawisko to nie było przecież wyrazem zeświecczenia L ' odmówić politycznej trzeźwości tym, co jc zaaranżowali °° ^trUdno W 1342 r. królem węgierskim /ostaje Ludwik And siostrzeniec Kazimierza Wielkiego. Nic byłoby ni^^KHfcński,

'    ' ^Uym "*cmodny_m.

gdyby świadom lego wszystkiego biskup Jan Łodzią przygotowywał grunt pod kanonizację Chrobrego, jako założyciela królestwa. Zaczynem planu mogła być poznańska koronacja Przemyśla łl w 1295 r.. wprowadzająca zresztą do całej sprawy stołeczne aspiracje Poznania. Konieczność sakralno-polityczncgo (rzymskiego i cesarskiego) umocowania prastarych polskich praw rozumiał dobrze ktoś pochodzący / wielkopolskiej rodziny rycerskiej, kiedy konflikt niemiecko-polski wyrażał się w krzyżackich najazdach, buntach mieszczan (Poznań 1314) i stawał się wyzwaniem dla polskich elit. któremu stawiały czoła w bitwach (Płowce 1331) i procesach (Warszawa 1339 ten z udziałem biskupa Jana).

Gdyby nic te dramatyczne okoliczności, może by i wystarczyła fundacja reprezentacyjna (Kurbis); jednakże odnowa królestwa domagała się czegoś więcej - sakralnej legitymacji oraz przypomnienia chwalebnych początków (Gansiniec). Sprawa precgzystencji napisu czy wiersza jest w sumie drugorzędna wobec aktu budowy nowego grobowca. Dopuszczenie możliwości, żc hymnograf mógł w Epitafium wykorzystać tekst wcześniejszy jak się niektórzy domyślali tekst nawet Xl-wieczny i literacki, związany może z pogrzebem, ale nie nagrobkowy nie zmienia istoty koncepcji Gansińca, która najpełniej wyjaśnia to, co we wczesnej literaturze najważniejsze: odczuwalne zapotrzebowanie na tekst w yprzedza jego powstanie i sprawia, że tekst trwa póki zapotrzebowanie jest żywe. Kult świętych długo pozostawał pożywką takich zapotrzebowań.

Długoletni biskup poznański Jan IV Łodzią (zm. 1346), któremu tak wielką rolę przypisał Gansiniec, napisał m.in. sekwencję o św. Wojciechu In landem sacro presuli (Kowalewicz 1967, s. 170). Włączył się tym do odnowy jego kultu, która wszak musiała przywoływać osobę Chrobrego. Inna sekwencja o Wojciechu, powstała w Gnieźnie w XIV w. O preclara Adalberti — przypomina go wprost słowami: Boleslaum adit pium > Polonorum principem. Skierowaniu uwagi na Chrobrego sprzyjały okoliczności polityczne XIV w. koronacja Łokietka (1320) wieńczyła starania wielu pokoleń o trwale przywrócenie królewskiej rangi władcom Polski, ale była tylko początkiem pracy nad budową jednolitego państwa.

21