Obraz8 4

492 Choroby gruczołu sutkowego

Klinika. Palpacyjnie wyczuwa się w sutku nieostro odgraniczone, nieregularne ogniska o wzmożonej spoistości, czasem bolesne. Jednocześnie może wystąpić wyciek z brodawki sutkowej. Mammograficznie widoczne są zagęszczenia i mikro- lub makrozwapnienia. Wszystkie te zmiany mogą budzić podejrzenie raka. W takich przypadkach rozpoznanie ustala się na podstawie materiału uzyskanego podczas cc-lowanej biopsji gruboigłowej lub badaniem histologicznym wyciętej zmiany. Większe torbiele mogą być opróżnione biopsją aspiracyjną cienkoigłową. Zmiany włók-nisto-torbielowate nie są związane ze zwiększonym ryzykiem rozwoju raka sutka. Ryzyko to może być zwiększone przy współistnieniu zmian proliferacyjnych sutka.

Imlmy prolifsraEfJns

Zmiany proliferacyjne obejmują gruczolistość wlókniejącą, rozrosty nabłonka (przewodów lub zrazików) oraz gwiaździstą bliznę, które związane są z różnym wzrostem ryzyka występowania raka sutka. Atypowy rozrost nabłonka zwiększa je 4—5 razy, zwykły rozrost i gruczolistość wlókniejącą - 2 razy, a gwiaździsta blizna tyle razy, ile jej składowe.

Morfologia. Mikroskopowo gwiaździsta blizna jest zmianą złożoną. Może zawierać rozrosty nabłonka, gruczolistość, wlóknienie i torbiele. Zmiany tego typu powinny być usunięte w całości do badania histopatologicznego.

Nowotwory Kamionkowe

W sutku występują różnorodne nowotwory pochodzenia nabłonkowego i nienabłon-kowego, zarówno złośliwe, jak i łagodne. Spośród nowotworów pochodzenia nabłonkowego najistotniejsze znaczenie ma rak sutka.

Rak sutka

Rak sutka (rak piersi) jest nowotworem złośliwym wywodzącym się w większości przypadków z nabionka końcowej jednostki przewodowo-zrazikowej (ryc. 24.1). Częściej występuje w piersi lewej. Może występować obustronnie lub wieloogni-skowo, sporadycznie lub jako zmiana rodzinnie uwarunkowana. W połowie przy-narikńw inkniiznie sie w obrębię oórneoo zewnętrznego kwadrantu piersi.

Etiologia i patogeneza. W patogenezie raka sutka rolę odgrywają czynniki:

genetyczne - patrz, dalej ^czynniki ryzylai.”

Nowotwory nabłonkowe

493

» hormonalne - brak równowagi hormonalnej z wyraźnym nadmiarem estrogenów (komórki nabłonkowe sutka oraz komórki pewnego odsetka raków sutka mają receptory estrogenowe i progesteronowe),

środowiskowe - obserwacje emigrantek z Japonii (gdzie zapadalność jest niska) do USA (gdzie zapadalność jest wysoka) wskazują, że po zamieszkaniu w USA wzrasta w tej populacji zapadalność na raka sutka.

Epidemiologia. W Polsce, USA i wielu innych krajach rak sutka jest najczęstszym nowotworem złośliwym u kobiet. W USA i krajach Europy Zachodniej ryzyko zachorowania jest kilkakrotnie wyższe niż np. w Chinach, Japonii czy Indiach. W USA występuje on u jednej na osiem kobiet. W Polsce u jednej na czternaście. W 2005 r. zanotowano w Polsce 13 385 nowych zachorowań na raka sutka, a zmarło 5112 kobiet z tym nowotworem. Rak sutka rzadko występuje poniżej 25. r.ż., ale może rozwinąć się nawet u kilkuletnich dziewczynek. Częstość jego występowania rośnie szybko w okresie rozrodczym, po menopauzie - wolniej. Rak sutka bardzo rzadko występuje u mężczyzn (< 1 % wszystkich przypadków).

Rak sutka jest najczęstszym nowotworem złośliwym u kobiet.

Czynniki ryzyka. Wiele czynników może zwiększać (tab. 24.1) lub zmniejszać (tab. 24.2) ryzyko wystąpienia raka sutka. Ryzyko można zmniejszyć, modyfikując odpowiednio tryb życia.

Tabela 24.1. Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia raka sutka

•    Pleć żeńska

•    Mutacje w genach BRCAI, BRCA2, TPS3, AtM

•    Wczesna menarche i późna menopauza

•    Choroby proliferacyjne sutka

•    Pierwszy poród po 30. roku życia

•    Aborcja i poronienia naturalne

•    Otyłość po menopauzie

•    Doustne środki antykoncepcyjne

•    Hormonalna terapia zastępcza

•    Dieta wysokotfuszczowa i wysokobialkowa ‘ Promieniowanie jonizujące

•    Rak drugiej piersi i rak trzonu macicy

Tabela 24.2. Czynniki zmniejszające ryzyko wystąpienia

—i-

Poród, szczególnie przed 30. rokiem życia Karmienie piersią

r .    o >, ■ n ——— -

i-^-żL _I