Obraz7

Wielkiemu (zm. 128 ) J _    Rcrmrdi ₇n..; ^{U bn}^

tytule są w dorobku autorow XI -XIII w.. Bernarda z C la.rvaux, _An.

Kima z Canterbury. Jakuba de Voragme, Ryszarda od sw- Wawrzyj^

(Richardus dc Sancto Laurent.o). Rajmunda Llulla Traku. _Mwicra

myślowe fundamenty kultu maryjnego, który dziś kojarzy się * ^

bożnością ludową, ale miał również swój nurt wysoce intelektualny

(po r. 1500 wykorzystał go gruntownie Jan I aterek. zob. rozdz. 3oj

Traktat najobszerniej wykłada Pozdrowienie anielskie (Ave Maria)

Kończąc partię poświęconą wyrażeniu gratia plena (k.43-149v), _au^

tur wyjaśnia, co znaczy, że Maria była matką Boga. i jak rozumieć

macierzyństwo i dziewictwo (115-120v); rozważa metafory maryjne

{mans Stella: k.121-123) i tłumaczy wyniesienie Maryi w hierarchii

niebieskiej (królowa, regina misericordie). Rozpoznajemy elementy,

które weszły do teologicznej osnowy Bogurodzicy. Nic wiemy, czy

zostały stąd zaczerpnięte, ale pojawienie się świeżo przepisanego

ważnego traktatu maryjnego w tym miejscu i czasie nie wygląda na

przypadkowe, nic jest to bowiem dzieło nagminnie spotykane.

Oprócz tego katalog rękopisów ma kilka pozycji powstałych w zbliżonym czasie, np. ms 40, datowany 1406; ms 55, datowany 1408-1409 i zapisywany partiami na miejscu, także ręką niejakiego Andrzeja, a zawierający m.in. tekst padewskiego autora (Ryl 1982).

Ów Piotr byl kantorem katedry w latach 1401 1415, uposażonym na wsi Pyszczyn. położonej na północnym obrzeżu Gniezna. ok. 4 km od katedry' (rkps ma Pyszczino. ACCin 27.04.1411, nr 1445, t. 1 s. 307; wieś wyliczona wśród dóbr arcybiskupich już w Złotej Bulli, 1136; WR, s. 19, w. 117). Po sąsiedzku z Pyszczyncm, na którym był uposażony kanonik Piotr, leży wieś nazywająca się dziś Strzyżewo Kościelne, wówczas Str/cszew. Było ono własnością klarysek, a stanowiło prebendę prokuratora klasztoru, a w latach 1408.-1425 również kanonika gnieźnieńskiego Mikołaja Goszczyń-s lego, który m.in. kierował tam konserwacją katedry i odnowił grób sw. Wojciecha. Doglądał on fundacji opatki Klarysek gnieźnieńskich ^^a8^aj^ewskiej. która zleciła stworzenie Gradualu (uk. ^{W r}'^{ł obccn}'^e Bibl. Kat. Gniezno Ms 170). Na skryptora wybra-

kościoła strzyżewskiego, Stanisława ze Strzeszewa w.a *<£ biegły w sztuce chorału, inaczej bowiem nic z.ccon^g #'^{al W} „_ia ksicg' (Pawlak 1 %6. s. 136).    ^by

Skromne iluminacje wykazują znajomość warsztatu czeska

. oraduał P°^{ws,al w},^{warsz,acle ,lllc}J^seowym; analiza muzvc/na powiązania / kręgiem czcsk.m , śląskim (Pawlak 1%₆

-Ti    ^Kyx- S

*¹ i podobna do Kyrie / litami do Wszystkich Świętych, z którv_m • rrony jest incip* Bogurodzicy.    |

^W'^r Kto skompilował taki układ Gmduaiul Tylko w drobnej części _łk0ntynuaci4 graduału klarysek krakowskich (Ms 205). z którym ; unikalne pozycje (Kyrie, w tym jedno podobne do Litanii do uLsikicli Świętych. Pawlak l%6.s. 139). Więź między krakowskim , gnieźnieńskim klasztorem klarysek tworzy osoba bl. Jolanty, która nr/cniosla się tutaj w 1292 r. po śmierci swojej siostry Kingi, u której ^/cbywala od 1279 r. po zgonie męża. Rola św. Kingi jest od czasów Brucknera dobr/e znana (zob. rozdz. 24). Przypominamy tc wskazówki. aby wykazać potrzebę kompleksowych badań nad artystyczni środowiskiem gnieźnieńskim, które niewątpliwie istniało.

Skoro Missale plenarium z pewnością było w katedrze od 1287 r., a w XV w. przeniesione zostało do biblioteki (zob ed. 1972, $.1,21), można w nim widzieć oznakę pielęgnowania przez jakiś czas śpiewu gregoriańskiego w Gnieźnie, co oznacza istnienie jakichś zasobów zapisanych melodii. Znamy imiona kantorów katedry gnieźnieńskiej od 1213 r., kiedy był nim Fulko a. Pełka, w latach 1232-1258 arcybiskup. Wielu wybitnych ludzi Kościoła przeszło przez kantorię gnieźnieńską, bp Iwo Odrowąż był nim do 1218 r.. Jakub Świnka w I. 1279 1283 do 1314 abp gnieźnieński; Mikołaj ^Kórnika — kantor do 1375. potem bp poznański; Dobrogost Nowodworski — kantor do 1382, potem bp poznański, a 1394-1402 abp gnieźnieński; Mikołaj Kurowski kantor do 1394, potem bp poznański, a od 1402 141 I abp gnieźnieński (Korytkowski I, s. 38).

Znamiennym śladem późniejszej świetności chóru gnieźnień-? ^Ieg°jest wystąpienie na synodzie w 1423 r. (Laskarza'.’). gromiące ^nonikou i prałatów kościoła metropolitalnego za to, że nie pełnią /ast^' °k°^w’3^zkć>w, wskutek czego pielgrzymi do św. Wojciecha ^aJ4 pusty kościół, a w nim dwu-czterech wikariuszy pośpiesznie

169