page0409

PIĘKNOŚĆ FEDONA. 407

posiadamy, o zgonie wielkiego męża. Rozmowy, które odbyły się podówczas, są tylko w małej części autentyczne, bo Platon przy nich nie był, argumentacye zaś filozoficzne w tej formie, w której je przytacza, prawie wszystkie zostały przez niego ułożone. Ale fakta, które rozegrały się dokoła mistrza, jego zachowanie się wobec każdego aż do chwili ostatniej, jego słowa i giesty i to, co mówili między sobą obecni, było łatwiejszym do sprawdzenia i wszystko to Platon chciał przekazać pamięci. Tak stanął pomnik jedyny w swoim rodzaju, rzeźba attycka, przewyższająca stele grobowe, znalezione za bramą »podwójną* (Dipylon), delikatniejszym rysunkiem i większą dokładnością w indywidualizowaniu postaci ¹). One wchodzą i wychodzą, niecierpliwią się, szepczą, płaczą, jak żywe; tylko Sokrates siedzi spokojnie a jednak bierze udział we wszystkiem. Cóż dziwnego, że on i towarzysze jego więcej nas zajmują od dyskussyi, którą prowadzą między sobą; że większa nas bierze ciekawość dowiedzieć się, jak on umierał, niż jakie rozwijał dowody. To nadaje faktom opowiadanym w dialogu przewagę nad wywodami filozoficznemi i tłumaczy jego wpływ na serca. Cyceron rozrzewniał się do łez, ile razy dochodził do opisu śmierci, który jest w istocie niezrównany ²). A jeżeli Katon przed zgonem także sięgnął po niego, to nie dla szukania argumentów metafizycznych, lecz aby dodać sobie odwagi widokiem czary mężnie spełnionej³).

Treść filozoficzna dialogu rozpada się na trzy części, z których każda tworzy dla siebie całość udzielną; pierwsza najkrótsza, ale najważniejsza, rozwodzi się nad marnością życia doczesnego; druga, najdłuższa, wypełniona dowodzeniem, że dusza nasza nie ginie po śmierci; nareszcie trzecia, znacznie krótsza, poświęcona rozpamiętywaniu rzeczy ostatnich, które czekają człowieka w przyszłym świecie. Przypatrzmy się każdej części w streszczeniu, niestety bardzo pobieżnem.

Pierwsza przedstawia się jako rozprawka nader udana. Gdy przyjaciele wchodzą, Sokrates co dopiero rozkuty, pociera sobie

^x) Najpiękniejsze, ustawione w muzeum centi*alnem ateńskiem, znane są z odlewów i fotografii.

^a) Di nat. Dcor. III. 33, 82: quid dicam de Socrate, cujus rnorti illacrimari solco Platonem legens ?

^s) P 1 u t. Cało min. c. 67 sq.

http://rcin.org.pl