page0424

416

Rozwój jestestw żyjących

cyj nie posiadają skrzydeł; dopiero w ostatniej w 6—11 generacyi rodzą się w czasie chłodniejszej jesiennej pory, między bezskrzydłemi i skrzydlate owady, składające się z samców i samiczek. Te ostatnie znoszą zapłodnione jaja, otoczone grubą osłonką, z których na przyszłą wiosnę wylęgają się podobnie jak to było poprzedniej wiosny, same źyworodne samiczki. Kyber trzymając te ow^rady w ogrzanym pokoju przez dłuższy przeciąg czasu, jeszcze więcej otrzymał takich jednopłciowych generacyj, które jednak wystawione na wpływ niższej temperatury wydawały samce i samice. Sposób ten rozradzania się przez zarodki, nie potrzebujące zapłodnienia do swego rozwoju, nazwano pa-nieńskoródżtwem (parthenogenesis). Drugi rodzaj zarodków, rozwijających się za pośrednictwem zapłodnienia w^r nowe jestestwa, są to prawdziwe jajka. Atoli i tutaj nie ma ścisłej od poprzednich zarodków granicy; albowiem według spostrzeżeń Tiebold’a trutnie pszczół wykształcają się z niezapłodnionych jajek królowej, która kierując się czuciem tylnej części swego odwłoka, nie polewa nasieniem jajek składanych do komórek zbudowanych dla trutni; gdy tymczasem polewa niem jajka składane do komórek przeznaczonych do wyhodowania pszczół roboczych i nowej królowej, wylęgających się więc z tych samych jednako zapłodnionych jajek a wyróżniających się dopiero później pod wpływem więcej skąpego, gorszego i obfitszego wyborowego pokarmu. Z zwierząt rozmnażających się za pośrednictwem jaj. jedne wykształcają się od razu z całego żółfka, a do tych należą promieniaki, robaki i mięczaki; drugie zaś powstają,, przynajmniej w pierwszym swym zawiązku, tylko z jednej jego części, gdy druga będąc zaw^rartą w pęcherzu żółtkowym, przytyka wraz z nim już to do głowy płodu, jak u głowopławów, już znowu do jego strony grzbietowej, jak to ma miejsce u stawowatych, już nareszcie do strony brzuchowej, jak u zwierząt kręgowych. Część żółtka zawarta w pęcherzu żółtkowym służy większej liczbie wykształcających się z drugiej części zvv icrząt za pokarm; tylko ze zwierząt kręgowych ssące i żabowate nie posiadają pokarmow ego żółtka, a część druga ich żółtka, pozostająca w pęcherzyku żółtkowym po wytworzeniu się z pierwszej zasadniczych części płodu, służy później do wytworzenia kanału kiszkowego i gruczołów'. Jaja wszystkich zwierząt, nie wyłączając z nich nawet jaj ptasich w początkowym swym rozwoju, są sobie podobne i w podobny wykształcają się sposób- Jak w bezkręgowych, mianowicie u ow'adów', n. p. u much, jajka znajdują się w cewkowatych gruczołkach, wyłożonych przybłonkiem, będących jajnikami o wad u, tak też i Pfluger znalazł w płodzie człowieczym rurkowate jajniki, które w dalszym rozwoju płodu, obciskając się koło zaw artych w n.ch jajek, takowe zupełnie otaczają, tworząc oddzielne dla nich torebki, znane pod nazwą pęcherzyków Graaf a. Jajka są więc utworem tych cewkowatych gruczołów', będąc, jak się zdaje, komórkami ich przybłonka, podobnie jak kuleczki mlekowe są komórkami przybłonka wyścielającego przewody i gronkowe rozgałęzienia gruczołów^ piersiowych. Miejsce, gdzie jajko zostaje zapłodnione i gdzie się w mnve wykształca jestestwa, bywa bardzo rozmaite. Rów nież są różne sposoby, jakiemi jajko oddziela się od jajnika. Tak n. p. u ptaków rozrost żółtka, a u ssących płyn zbierający się w pęcherzyku Graaf a sprow adzając wiąd otaczających jajo-naczyń i innych części sąsiednich, ułatwiają wydobycie się jajka. Jajko to zapłodnione organi-cznemi pierwocinami nasienia męzkiego, wytwarzanego w podobny co i jajko sposób, to jest z komórek wydzielających się z cewkowatych gruczołów, dzieli się w swej massie na mnóstwo mniejszych komórkowatyeh tworow, które się układając w pewnym porządku, dają początek płodowi. Jak się to zaś dzieje_?