page0415

Rozwój Jestestw żyjących    407

zależeć albo od większego rozwinięcia komórki w tem miejscu, albo też, co jest więcej prawdopodobnem, od kurczenia się massy komórki koło pewnych środków. Dalsze zmiany, jakie przedstawiają komórki, zależą od większego lub mniejszego wzajemnie wywieranego na siebie ucisku, od większej lub mniejszej ilości przesiąkającej je cieczy i t. d. Rozwój roślin i zwierząt odbywa się wyłącznie na podstawie komórki, która rozmnażając się coraz więcej, daje początek mniejszej lub większej massie, przybierającej w ogóle iaki kształt, jakiego dozwala układanie się nowo powstających komórek, zależne już to od jakości pierwszej komórki i wynikającego ztad kierunku dzielenia, już też od wzajemnego ucisku układających się obok siebie komórek, od większej lub mniejszej ilości zawartej w nich cieczy i od mnych nam jeszcze nieznanych okoliczności. Rozrost tedy tak rośliny jak zwierzęcia, pozostaje, że się tak wyrazimy, w mocy komórki, i byłby nieskończony, gdyby tylko nowo powstające komórki dostawały bez przerwy dostateczną ilość pokarmu i miały swobodne miejsce do posuwania się naprzód. Tak jednak nie jest i dla tego też rozrost jestestw żyjących został więcej lub mniej ograniczony, stosowanie do tego, czy który z tych głównych warunków pierw'ej lub później ustaje. Chciano wprawdzie i w^r tem zaprowadzić różnicę pomiędzy roślinami i zwierzętami,, mówiąc, że roślina rozrasta się ustawicznie aż do sw’ego obumarcia, gdy zwierzęcia rozrost ustaje z nadejściem jego dojrzałości. Atoli jak z jednej strony początek kwiatowy, który dopiero jest doskonaiem roślinnem indywiduum, po dojściu do swej dojrzałości przestaje róść i umiera, chociaż cała roślina, jako złożona osada pojedynczych indywiduów, zostających na różnych stopniach rozwoju, rozrasta się jeszcze coraz dalej; tak z drugiej strony wiadomo, że i w dojrzałem zwierzęciu ustawicznie się rozmnażają i obumierają komórki naskórka i nabłonka, tudzież pierwociny innych tkanek, a osada polipów, np. korala należąca do jednego pnia, ustawicznie się rozmnaża. Rośliny jednokomórkowce, do których należy wiele gatunków grzybków, pleśni, i jednokomórkowe zwierzęta, napotykane między wymoczkami, rozmnażają się zupełnie na podobieństwo komórek przez podział. Więcej złożone rośliny i zwierzęta przedstawiają również więcej złożony sposób rozradzama sję, polegający atoli zawsze na dzieleniu się komórek. Jak jaszczurce odcięty ogon a raków i nożyce odrastają, jak po rozcięciu dżdżownika części z głową dorasta część ogo-now^ra a części ogonowej narasta część przednia, jak powstają w ciele rośLin-nem i zwierzęcem, w niedoskonałych, przechodowych generacyj chorobliwe nowotwory; tak się wytwarzają w^r większej liczbie roślin i u wielu zwierząt w pew^rnych stałych lub zmiennych miejscach ciała, kupki połączonych z sobą komórek, zwane zwykle pączkami, wykształcające się w now^re indywidua, a sposób ten rozmnażania się zowie się pączkowaniem. Nowo zaś powstałe indywidua albo pozostają w związku aloo też oddzielają się od nich i żyją samodzielnie. W większej nareszcie liczbie roślin, a właściwie pojedynczych roślinnych indywiduów, składających roślinę, obok poprzedniego sposobu roz-radzania się mającego miejsca w przechodow-ych, niedoskonałych generacyjach, znajdujemy w' doskonałych generacyjach, jakiemi są mianowicie pączki kwiatowe, w roślinach jawnopłeiowych, a indywidua wydające ziarnka zarodkowe (sporae) w roślinach skrytopłciowyoh, tudzież w takichze generacyjach większej liczby zwierząt jeszcze inny sposób rozmnażania się, zasadzający się wszelako zawsze na rozmnażaniu się komórek. Ten sposób rozmnażania, któryby dla odróżnienia go od dwóch poprzednich, przez podział i pączkowanie,