Obraz5

Zadania:

1.    Ile było deklinacji w języku prasłowiańskim? Co stanowiło podstawę podziału rzeczowników na deklinacje?

2.    Na czym opiera się podział na deklinacje we współczesnym języku polskim?

3.    Do jakich dawnych deklinacji należały rzeczowniki rodzaju męskiego?

4.    Według jakich dawnych tematów odmieniały się następujące rzeczowniki: Bóg, ciało, droga, dziecię, kość, książę, mać, noc, próg, ryba, syn.

Co wskazuje na ich przynależność do odpowiednich deklinacji ps.? Utwórz ps. formy D i Ms l.p. tych rzeczowników.

5.    Jak brzmiały i jak długo trwały w języku staropolskim formy Ms i W l.p. rzeczowników: brak, brzuch, duch, krok, kruk, parobek, proch, strach, wróg, zmrok.

6.    Wyjaśnij oboczności typu: chłopiec : chłopcze, głupiec : głupcze, malec : malcze, młodzieniec : młodzieńcze w formach M i W l.p.

7.    Niżej podano fragmenty tekstów staropolskich. Określ formy fleksyjne (przypadek, liczbę i rodzaj) oraz dawną deklinację wyróżnionych wyrazów:

...kto będzie przebywać w przebytce twojem...; ...jenże nie uczynił Iści w języce swojem; W zamętce... wezwał jeśm Gospodna; w olcrędze jego stan jego; duch moj nie będzie w człowiece na wieki przebywać; położyli w Bodze nadzieję swoję; I wywiódł je w obłoce dniowym; ji widział Ezechiel na Wysokiem stoicy siedzącego; Syn moj... nigdy grzecha nie uczynił; a gdy żeście synu memu nie odpuścili; Służycie Bogu w straszę', Wojciech wziął Maciejewi kmieciewi wolna drodze.

a)    Jak brzmią te formy dzisiaj? Czym można wyjaśnić ewentualne zmiany?

b)    Utwórz pierwotne i współczesne formy M, D, C i W l.p. tych rzeczowników.

c)    Wyjaśnij, jakie zmiany się w nich dokonały.

d)    Wypisz oboczności, które miały miejsce w staropolskich formach tych rzeczowników i objaśnij je.

Wzór:

wpoczątce - Ms l.p. r.m., dekl.-o-

a) dziś: w początku. Końcówka przejęta z deklinacji -u-w celu wyrównania tematu i uniknięcia oboczności A:/ c.

177