Obraz2

Przymiotnik

§ 144. Dwojaka odmiana przymiotników. W języku prasłowiańskim przymiotniki miały dwa typy odmiany.

Typ pierwszy obejmował przymiotniki:

1)    twardotematowe z końcówkami M l.p. r.m. -h, r.ż. -a, r.n. -o, np.: *gotov-y, *gotov-a, *gotov-o ‘gotów’, *phVbn-h, *p^rbVbn-a, *phVbn- ! -o ‘pewien’, *zdorv-h, *zdorv-a, *zdorv-o ‘zdrów’ oraz

2)    miękkotematowe z końcówkami M Lp. r.m. -t>, r.ż. - a, r.n. -e, np.:*peś-b, *peś-a, *peś-e ‘pieszy’, *tań-b, *tań-a, *tań-e ‘tani’.

Przymiotniki tego typu pod względem formalnym przypominały rzeczowniki dawnych tematów na -6- //-jo-a- //-ja-. Miały podobną j postać tematu i takie same końcówki: M l.p. r.m. gotov-h jakrov~i>, r.ż. gotov-a jak vbdov-a, r.n. gotov-o jak piv-o itd. Przymiotniki te odmieniały się według tzw. deklinacji rzeczownikowej (prostej, niezłożonej): w r.m. i n. tak samo jak rzeczowniki dawnych tematów na -ó- //-jó-, w r.ż. jak rzeczowniki dawnych tematów na -a- //-ja-.

Według deklinacji rzeczownikowej odmieniały się przymiotniki wówczas, gdy odnosiły się do rzeczowników bliżej nie określonych, nie znanych mówiącemu z poprzedniego kontekstu, np.: cblovekh bogath ‘pewien bogaty człowiek’. W zdaniu mogły pełnić funkcję orzecznika, np.: cblovekb jestb bogath ‘człowiek jest bogaty’ łub przydawki, np.: bogath cblovekh ‘pewien bogaty człowiek’.    I

Typ drugi obejmował przymiotniki, które odmieniały się według tzw. deklinacji zaimkowej (rzeczownikowo-zaimkowej, złożonej). Tworzono je przez dodanie zaimka wskazującego (anaforycznego)yb, ja, je do odpowiedniej formy przymiotnika w odmianie rzeczownikowej, np.: M l.p. r.m. gotovh + jb, r.ż. gotova + ja, r.n. gotovo + je, D l.p. r.m. gotova + jego, r.ż. gotovy + je, r.n. gotova + jego, C l.p. r.m., n. gotovu + jemu, r.ż. gotove + ji itd.

Według deklinacji zaimkowej odmieniały się przymiotniki wówczas, gdy określały osobę lub przedmiot znany mówiącemu z poprzedniego kontekstu lub konsytuacji, np.: cblovekh bogathjb ‘ten bogaty człowiek’; zaimek anaforyczny/b jako część składowa przymiotnika wskazuje na konkretną, znaną osobę. W zdaniu przymiotniki deklinacji zaimkowej mogły pełnić wyłącznie funkcję przydawki.

Literatura:

1.    KIGr: Rozdz. Fleksja, § 64.

2.    Rosp: Cz. III, § 40.

124