Opieka pielęgniarska nad chorym z niedowładem kończyn (2)

10.1. Postępowanie pielęgnacyjne i usprawniające chorego z uszkodzeniem kręgosłupa i rdzenia

Zakres postępowania zespołu pielęgniarskiego z chorym z uszkodzonym kręgosłupem i rdzeniem kręgowym zależy od jego stanu i w skrajnych, najcięższych przypadkach składa się z wielu kompleksowo wykonywanych czynności typowo pielęgniarskich, ale też zawierających elementy usprawniania. Te dwa elementy w wielu przypadkach są nierozdzieljie. Działania pielęgniarskie często rozciągają się na bardzo długi okres, niejednokrotnie na całe życie. Obejmują pielęgnowanie chorego najpierw w warunkach szpitalnych, na specjalistycznym oddziale, później w szpitalu rehabilitacyjnym, a wreszcie w zaadaptowanych warunkach domowych.

W wyniku uszkodzenia rdzenia kręgowego występują zaburzenia funkcji ruchowych i czuciowych, a także wtórnie pojawia się dysfunkcja ważnych dla życia układów: oddechowego (niewydolność oddechowa różnego stopnia z powodu upośledzenia funkcji przepony i mięśni międzyżebrowych), krążenia (brak wspólpi.u \ pompy mięśniowej przy przetaczaniu zwłaszcza krwi żylnej, obniżo-iu iMpir, ir lun n i' mi na ikulfk uszkodzenia unerwienia wegetatywnego), poi anii.",\- i;o (tipo-.l. ij/oiM pt.iMi jelit z powodu unieruchomienia w pozycji h i'' u. pi o\v:i11/;]t d" m!mii tu funkcji całego organizmu.

f hi I ni. 1 opi-.any* h /iniim, (iwąjądyeh z reguły długotrwale, pojawia się ryzyku i < rz woj u całego szeregu powikłań, wśród których na pierwszym miejscu należy wymienić odleżyny, zakrzepowe zapalenie żył z zagrożeniem zatorowo-ścią płucną, zmiany zapalne w układzie oddechowym i infekcje w układzie moczowym. Przedłużający się stan niedowładu czy porażenia prowadzi do rozwoju wzmożonego napięcia mięśni (spastyczność) z bólami, przykurczami. Brak ruchu grozi z jednej strony skostnieniami okołostawowymi, a z drugiej odwapnieniem kości. Powikłania mogą występować zarówno we wczesnym, jak i późnym okresie po uszkodzeniu rdzenia kręgowego, przy czym z upływem czasu nawet przy stabilnym stanie chorego możliwość pojawiania się ich narasta. Mogą one wywołać dalsze niekorzystne zmiany w organizmie chorego, pogarszając ogólny stan i zwiększając niepełnosprawność i niesamodzielność.

Na pielęgnację i usprawnianie osób z uszkodzeniem rdzenia kręgowego składają się:

profilaktyka zmian troficznych skóry (odleżyn) i pielęgnacja skóry,

pielęgnacja układu oddechowego, pielęgnacja układu moczowego, odżywianie chorego,

psychoterapia i rehabilitacja ruchowa (od najwcześniejszych godzin), terapia zajęciowa w okresie późniejszym.

A

10.2. Pielęgnacja skóry oraz profilaktyka zmian troficznych (odleżyn)

Profilaktyka odleżyn jest głównym zadaniem opieki nad chorym z uszkodzeniem rdzenia kręgowego. Zapobiegamy odleżynom w jedyny pewny i skuteczny sposób, to jest poprzez regularną zmianę ułożenia chorego, nie rzadziej niż co 2 godziny. Należy również wykorzystywać takie udogodnienie, jak materac prze-ciwodleżynowy, ale jego zastosowanie absolutnie nie zwalnia od odstąpienia, wykonywania zmiany pozycji. Zdarza się często, że pacjenci z niedowładem czy porażeniem nie są w stanie zmienić pozycji ciała ani nawet współdziałać przy jego zmianie. Łóżko, na którym układa się chorego, powinno charakteryzować się łatwą dostępnością, umożliwiać dokonywanie zmian pozycji ciała, mieć zabezpieczenia przeciwodleżynowe (materace).

Aby zapobiec powikłaniom, należy systematycznie zmieniać ułożenie ciała pacjenta. Najlepszy efekt daje ręczna zmiana pozycji z zapewnieniem rzeczywistego odciążenia odcinków ciała uprzednio przeciążonych i ułożeniem kończyn w pozycjach funkcjonalnie korzystnych. Pomocny bywa tu „program obracania” zamieszczony przy łóżku chorego, np.: godzina 6-8 ułożenie na plecach, 8-10 na lewym boku, 10-12 na prawym boku, 12-14 na plecach itp. Należy pamiętać, aby ułożenie na boku odciążało plecy, pośladki, a zwłaszcza okolice kości krzyżowej. Wszelkie zaczerwienione okolice ciała należy oklepać, natrzeć spirytusem. W przypadku chorych z ograniczoną wydolnością oddechową, z zaleganiem śluzu w drogach oddechowych należałoby przy zmianie pozycji ciała energicznie oklepać klatkę piersiową, co spowoduje łatwiejszą ewakuację zalegającej w drzewie oskrzelowym wydzieliny. Zmiany pozycji należy dokonywać bardzo ostrożnie, zwłaszcza w pierwszym okresie po urazie. W ułożeniu na plecach kończyny dolne należy utrzymać w wyproście, odciąża się okolicę ścięgien Achillesa. Należy również dbać o prawidłowe podparcie stóp, zabezpieczające przed powstaniem

o ;