P1000639

XXVI

PRAWDY STAFFA

Jęciem jednoznacznym, gdy dla Staffa jest jedynie „dziwnie zagrobowa”, „jakaś potrzaskana” itd. Nie może być inaczej, jeśli Staff zdobywa ją wciąż na nowo, więcej, jeśli ma to poczucie, bardzo już nowoczesne, że sam siebie stwarza wciąż na nowo, by stwierdzić.

A jednak wszystko równoważy chwila,

Co samą siebie wieczyście wspomina.

Prawdy Staffa nigdy nie są wstrząsające, gdyż poeta zasypuje nawet otchłań kwiatami. Poza tym prawdy te nie odbiegają na ogól od powszechnego doświadczenia, niekiedy sąsiadują z pożywnymi truizmami; może właśnie dzięki temu poezja Staffa mogła stać się popularna mimo treści intelektualnych, poezja, skądinąd w swych najlepszych wcieleniach tak różna od najchętniej u nas przyjmowanej liryki.

Z drugiej strony, jest w twórczości Staffa dość utworów, które mogą się łatwo podobać, ulotnych wierszyków pełnych wdzięku, nie wymagających trudu od czytelnika. Obawiam się w ogóle, że popularność niektórych poetów opiera się nie na rzeczywistych wartościach ich poezji, lecz na tym, co łączy pewnego typu lirykę z piosenką. U Staffa znajdziemy i ten gatunek liryki i mimo że nawet błahe wiersze tego poety zachowują nienaganność tak zwanej formy, ich nieodkrywczość, konwencjonalizm, me-lodyjność stają się w oczach mniej wybrednego czytelnika zaletą. Granica jest tu często wąska i trudno dostrzegalna. Niewątpliwie pełna wdzięku i miłego optymizmu taka na przykład Piosenka z Wysokich drzew należy do tego pogranicza:

Ot, taka sobie piosenka O Izach i bólu,

Którą mi śpiewa ma męka W jesiennym polu.

PIOSENKA Z WYSOKICH DRZEW*

To bardzo w łonie Asnyka. Można by nawet pomylić się co do autoistwa czytając inną strofę:

Nadzieja kwitła mu kwiatem,

Co życie zdobi, w lot owładnie tym światem I w cud przerobi...

U Staffa jest niemal regułą, że tam, gdzie słabnie jego inwencja i wyobraźnia, pojawia się karmelkowy Asnyk. Gdy chodzi o wyżej cytowaną Piosenką, rzecz tym jest zna-mienniejsza, że tom Wysokie drzewa należy do najlepszych zbiorów poety i stosunkowo późnych (r. 1932). W literaturze każdego kraju istnieją pewne wzory stylu, do których w sposób nieubłagany cofają się poeci nawet wysokiej miary w swoich słabszych utworach. Tak dzieje się również w przekładach, kiedy trudność znalezienia rymu zmusza niekiedy znakomitego tłumacza do zapożyczania się u obcej mu konwencji językowej (znane wypadki, gdy tłumacz współczesny sięga po zwroty charakterystyczne dla stylu Młodej Polski).

VIII

formuł*'w., mu stanów psychicznych nie do wyrażenia w KF u noriach potocznej logiki. JGst 10 więc szczególnego rodzaju intymność myśli, uczuć, wyobraźni, możliwa do osiągnięcia dzięki niepochwytnemu i nieprzetłumaczalnemu układowi słów, układowi, którego właściwością jest pewnego rodzaju nieszczelność, przepuszczająca inne jeszcze znaczenia niż te, które podsuwa treść logiczna zdania; rysunek frazy poetyckiej, zawartość znaczeniowa, wszystko to nie stanowi jeszcze o wrażeniu, jakie odbieramy z utworu. Prawdziwy wiersz żyje przedłużeniami znaczeń, któie nie są wy

Na przykładzie Staffa sprawdza się raz jeszcze stara prawd:,.; żo sens poezji tiryCZfiel    • na błyskawic z ny m