P1010288

wyróżnik gatunkowy tych historii uznaje się ich tematykę: „opowiadają one

0    występnych miłościach, kazirodztwach, mężo- i dzieciobójstwach, czarach

1    konszachtach z diabłem, a także o zbrodniach politycznych, spiskach, zdradach i wojennych gwałtach”. Przekroczenie prawa zostaje przykładnie ukarane, często za pomocą skazania na publiczną egzekucję. Jak podaje autorka charakterystyki tych historii, „tragiczny” znaczy tutaj według definicji z 1684 roku: „który przynależy tragedii, który jest nieszczęśliwy, krwawy”¹. Dokładne opisy egzekuqi w Historiach tragicznych Franęois de Rosseta spełniają jednak również „arystotelesowskie kategorie tragizmu: budzą litość i trwogę i oczyszczają te uczucia; osoby dramatu jak i publiczność odczuwają ulgę po ogromnym napięciu i etyczną satysfakcję, że ład świata został przywrócony”².

W tym kręgu formuje się tak ważna dla opowieści o duchach, diabłach, upiorach i wampirach oraz krwawych i występnych wydarzeniach tradycja narracyjna powieści gotyckiej. Badacze zwracają uwagę na fundamentalne znaczenie sceny z Hamleta Szekspira: pojawienie się w nocy na murach zamku widma zmarłego ojca, które domaga się od syna zemsty za doznaną krzywdę, morderstwo, którego padł ofiarą. Był to zresztą okres „teatru zemsty” u końca epoki elżbietańskiej, działającego według schematu ustanowionego przez Senekę. Opowieść pojawiającego się widma zmarłego stanowiła ośrodek tej tragedii zemsty, która zawierała - podobnie jak później powieść gotycka ~ wątki prześladowania, uzurpacji, gwałtu, kazirodztwa, morderstwa^{3 4}. Duch ojca Hamleta, błąkający się w nocy po ziemi, a we dnie cierpiący pokutę w czyśćcu, mówi rzeczy przerażające i oniemiejące, pozostawiające wszak pole działaniu wyobraźni:

1

   Por. B. Marczuk, Wstęp do: Krwawy amfiteatr. Antologia francuskich historii tragicznych epoki renesansu i baroku. Przekład i opracowanie B. Marczuk, Kraków 2002, s. 12-17. Autorka podkreśla, że historie tragiczne, odsunięte w cień przez klasycyzm, odżyją „pod piórem Sade'a, a ich tematy i wątki staną się inspiracją dla wielu romantyków francuskich” (s. 12).

2

   B. Marczuk, Teatr na szafocie, czyli o egzekucjach w „Historiach tragicznych" Franęois de Rosseta, w: Spotkania z dawną literaturą francuską. Pod redakcją K. Dybel i B. Marczuk, Kraków 2000, s. 89.

3

   Por. F. Dupeyron-Lafay, Le Juntastiąue anglo-saxon. De l'autre cóti du rśel, Paris 1998, s. 18.

4

   W. Szekspir, Hamlet, książę Danii. Przełożył S. Barańczak, Poznań 1990, s. 44.