Obraz
4 3

przyznawanie zasiłków i środków na usamodzielnienie gospodarcze, zapewnienie pomocy osobom poszkodowanym przez klęski żywiołowe, składanie wniosków o skierowanie do domu pomocy społecznej oraz koordynowanie działalności organizacji społecznych. Pomoc społeczną i ochronę zdrowia łączyła ta sama przynależność resortowa, dlatego też aparat służby zdrowia wykonywał różne zadania pomocowe i opiekuńcze. Ponadto działalnością socjalną zajmowały się zakłady pracy i funkcjonujące w nich związki zawodowe, głównie udzielając pomocy pieniężnej, rzeczowej i usługowej pracownikom i ich rodzinom. Przez długi czas nie przywiązywano należytej uwagi do profesjonalizmu kadry zawodowej pomocy społecznej. W 1959 r. powołano opiekunów społecznych¹⁵, którzy zajmowali się rozpoznawaniem potrzeb w rejonach opiekuńczych oraz ustalaniem form konkretnej pomocy. Mieli oni również organizować pomoc przy współudziale lokalnych inicjatyw', organizacji społecznych i placówek służby zdrowia. Opiekunowie współpracowali z organami administracji, sądami, prokuraturami, szkołami i zakładami wychowawczymi. Z czasem funkcje opiekunów przejęli pracownicy socjalni.

działalność

podmiotów

niepublicznych

W okresie PRL pomoc społeczna udzielana była z niewielkim udziałem organizacji społecznych. Do najważniejszych koncesjonowanych organizacji należały: Polski Czerwony Krzyż, Polski Komitet Pomocy Społecznej oraz Caritas¹⁶. Polski Komitet Pomocy Społecznej, uznany za stowarzyszenie wyższej użyteczności¹⁷, zajmował się organizacją pomocy w formie usług opiekuńczych, wspierał osoby dotknięte klęskami żywiołowymi, byłych więźniów i alkoholików'. Pomoc udzielana była m.in. poprzez zatrudnione opiekunki domowe. Status stowarzyszenia wyższej użyteczności posiadał również Polski Czerwony Krzyż¹*, który wykonywał zadania związane z ochroną zdrowia i pomocą społeczną. Specjalizował się w niesieniu pomocy ofiarom klęsk żywiołowych i epidemii, organizował także opiekę nad chorymi.

podsumowanie

Zasadniczą wadą modelu pomocy społecznej w Polsce Ludowej była centralizacja oraz nadmierne rozproszenie działalności socjalnej i regulacji prawmej. Aparat administracyjny był rozległy i zbiurokratyzowany, ponadto nie dysponował wykwalifikowanymi pracownikami. Rozbicie zadań z zakresu pomocy społecznej pomiędzy kilka resortów utrudniało koordynację działań. Sprawą podstawową było uregulowanie w sposób kompleksowy całej pomocy społecznej w' ustawie i zlikwidowanie niczym nieskrępowanej działalności organów' administracji. Mimo krytyki takiego modelu pomocy spo-ecznej i postulatów jego reformy na zasadnicze zmiany trzeba było poczekać az do roku 1990.

Pierwszym pozytywnym sygnałem było uznanie w Polsce zasady pań-

-    w a prawmego i zapisanie jej w Konstytucji w 1989 r. Zasada ta wyrażała się rrzede wszystkim w' rozszerzeniu uprawnień jednostki w'obec organów wda-

Uchwala Rady Ministrów z dnia 5 marca 1959 r. w sprawie opiekunów społecznych

\LP Nr 32, poz. 145).

J. Auleytner, Polska polityka społeczna, ciągłość i zmiany, Warszawa 2004, s. 151.

" Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 listopada 1968 r. w sprawie uznania Polskiego Ko-

-    rPomocy Społecznej za stowarzyszenie wyższej użyteczności (Dz. U. Nr 43, poz. 310).

' Ustawa z dnia 16 listopada 1964 r. o Polskim Czerwonym Krzyżu (Dz. U. Nr 41, poz. 276).