Patologia01

Zdrowie i choroba

(rozdział jest rozszerzonym i zmodyfikowanym tekstem opublikowanym w II wydaniu Patofizjologii pod red. S. Maślinskiego i J. Ryżewskiego, PZWL, Warszawa i 998)

3.1.

Ogólny pogląd na zdrowie i chorobę

Na organizm człowieka spojrzeć można jako na powiązany wzajemnymi zależnościami z otaczającym (również socjalnym) środowiskiem, wysoce skomplikowany zespół układów strukturalnych i czynnościowych o dużym stopniu złożoności: od stosunkowo (w porównaniu z innymi) prostych zjawisk na poziomie molekularnym i subkomórkowym aż do ustroju jako całości zintegrowanej mechanizmami regulacji i korelacji funkcji o wysokim stopniu wewnętrznej złożoności. Na całość tę składają się, połączone wzajemnymi wpływami, element somatyczny (gr. soma, ciało) oraz psychiczny (gr. psyche, dusza, uczucie). Na najwyższym poziomie globalnej koordynacji czynnościowej, pojmowanej w szerokim ujęciu holistycznym (gr. holos, cały, całościowy), można mówić już nie tylko o organizmie człowieka, ale i o człowieku jako osobie. Tak zatem wiedza o ustroju człowieka oraz badania naukowe, których przedmiotem jest funkcjonowanie tego ustroju w zdrowiu i chorobie, dotyczą nie tylko zjawisk somatycznych (w aspekcie również morfologicznym, lecz przede wszystkim czynnościowym), ale i sfery psychicznej oraz jej wzajemnego oddziaływania ze zjawiskami somatycznymi. Nauka o czynnościach organizmu człowieka uwzględnia również związki jednostki ze środowiskiem rozumianym szeroko: nie tylko jako otoczenie biologiczne i fizyczne, ale także społeczne. Gdy zatem omawiamy czynność ustroju człowieka w warunkach zdrowia lub choroby, myślimy o trzech aspektach zagadnienia: biologicznym (tj. dotyczącym struktury i funkcji ustroju w sferze somatycznej), psychicznym (tj. odnoszącym się do aspektów czynnościowych sfery psychicznej) oraz socjalnym (tj. związanym z miejscem i rolą

59