pedagogika z kwieciski b liwerski 10 728

13.    Pedagogika krytyczna⁷

Jest zróżnicowanym ruchem badawczym. Źródeł jej należy poszukiwać w filozofii krytycznej, np. w Szkole Frankfurckiej, a także w radykalizmie społecznym lat 60-tych. Zajmujący się tą pedagogiką nawiązują do K. Poppera. który wystąpi z krytyką historycyzmu. opowiedział się za stosowaniem w nauce śmiałych hipotez i poddawaniu ich surowej krytyce. W Polsce przedstawicielami tego kierunku są: Robert Kwaśnica. Lech Witkowski. Andrea Folkierska. Teresa Hejnicka-Bezwińska. Emancypacja oznacza wyzwolenie od wcześniej poznanego i zaakceptowanego świata. Człowiek powinien porzucić starą skorupę egzystencjalną, która ogranicza jego rozwój i wyzwolić myśli od wszelkich świadomie i podświadomie przyjętych schematów, twierdzeń i prawd, przekazanych mu w kulturze, w której wzrastał. Jedyną wartością niezmienną jest otwieranie się na wciąż nowe widzenie świata. Tak rozumiana jest wolność człowieka. Wyrażają możliwość formułowania własnych celów i norm, wysuwania własnych roszczeń, domagania się uzasadnień.

Odrzucenia pojęcia prawdy obiektywnej Istnienie prawdy, jako zgodności naszego poznania z przedmiotem jest zakwestionowane. Tym samym zakwestionowana jest obiektywność twierdzeń nauk empirycznych. W miejsce prawdy obiektywnej wprowadza się względność pojęć Indywidualny, subiektywny obraz świata jest jedyną prawdą, kształtowaną i modelowaną w procesie dialogu z innymi.

Dialog jako sposób bycia Dialog jest więc sposobem bycia, uniwersalną postawą, a niejedną z wielu metod wychowawczych i sposobów komunikacji. Przez dialog dochodzi się do rozumienia światów. Pochwala etyczności przez wychowawcę jest przy tym problematyczna ze względu na jej subiektywny charakter. Etyczność nie daje się ponadto przełożyć łatwo z zasady na treści, czyli zestaw przepisów, zaleceń, nakazów czy zakazów, które byłyby w dodatku na tyle ponętne, że konkurowałyby z pokusami świata. Zadaniem wychowawcy jest stworzenie warunków dla wszelkiej aktywności wychowanka, takiej aktywności, która pochodzi z wyboru i jest poczuciem tworzenia oraz kontroli nad otoczeniem. Kształtuje ona tożsamość człowieka. W procesie wychowawczym panuje dążenie do czuwania nad rozwijaniem tożsamości i przystosowaniem jednostki do życia społecznego. Obowiązek wychowania spada na całe otoczenie społeczne jednostki. Należy ustanowić stosunki społeczne wolne od autorytaryzmu i niebezpiecznych resentymentów. zwłaszcza tych cofających na pozycje konserwatywne. Wprowadzić zasady demokracji, otwartego komunikowania się wszystkich pragnących wyrazić swoje poglądy. Istnieje negatywny stosunek do wszelkich tradycyjnych instytucji świata współczesnego (szkol)', armii, partii politycznych, Kościoła itp.). Żądaniem uznania swoich podstawowych założeń zamykają one bowiem drogę do siebie wielu ludziom, którzy tego uznania dać nie chcą.

Pedagogika krytyczna nie bazuje na żadnej jednorodnej myśli filozoficznej. Ścisły związek utrzymuje natomiast z socjologią, czerpiąc z niej inspiracje i szeroko współpracując. Psychologię traktuje natomiast wybiórczo, ograniczając się niemal wyłącznie do psychologii rozwojowej.

14.    Pedagogika antyautorytarna

Okres przed i po Ii wojnie światowej to czas wzmagającego się totalitaryzmu na świecie (bolszewizm, hitleryzm, stalinizm), podział świata na strefy wpływów ideologicznych, politycznych i ekonomicznych, który' pogłębił stan rozczarowania wobec nauk humanistycznych, w tym zwątpienie w moc oddziaływania pedagogicznego na życie codzienne. W tym czasie pojawia się antyautorytarna krytyka wychowania, która najpierw sprowadza się do krytyki sprawowania władzy i społeczeństwa a po wystąpieniach studentów w 1968 r. pojawia się krytyka, skierowana przeciwko wychowaniu represyjnemu, autorytarnemu. Prekursorem pedagogiki autyautorytarnej w aspekcie politycznym był wybitny humanista i filozof Theodor W. Adorno. który' opublikował w 1966 r. esej zatytułowany "Wychowanie po Oświęcimiu" .Jego główną myślą było to. by już nigdy więcej nie powtórzył się Oświęcim. Chodziło mu także, by poszukiwać nowych idei edukacyjnych - pedagogiki miłości i tolerancji. Uważał, że są dwa źródła totalitarnej przemocy: po pierwsze - wychowanie we wczesnym dzieciństwie, po drugie - ogólna oświata, która ma nie dopuścić do powtórzenia czasów Oświęcimia. Wychowanie wgT. Adorno powinno przygotowywać do konfliktów jako czegoś normalnego i do stanowienia oporu wobec przemocy względem słabszych. Ogromny wpływ na dyskusję o wychowaniu antyautorytarnym wywarł angielski pedagog Aleksander Sutherland Neill. Jego zdaniem prawie wszystkie dzieci są źle wychowywane, ponieważ tylko niektóre z nich dorastają w rodzinie, która zapewnia wolność, możliwość bycia sobą. Dobra natura dziecka jest deformowana przez społeczeństwo, a szczególnie przez rodziców i nauczycieli. "Wszyscy próbują zmienić, "uformować" charakter dziecka, poprzez narzucanie własnej osobowości dziecku. Tego typu podejście nie jest w interesie dziecka. Jest to idea formowania człowieka na własne podobieństwo" . A. S. Neill uważa, że nauczyciele jeszcze w większym stopniu niż rodzicie wykorzystują swoją instytucjonalną przewagę nad dziećmi. Wielu z nich nie interesują potrzeby, uzdolnienia i rozwój uczniów, boją się zmian kształcenia, czy wychowania. Celem wychowania ma być wolny człowiek, który jest w pełni szczęśliwy i żyje w harmonii z pokoleniem ludzi

Oznacza gotowość jednostki ludzkiej do kwestionowania wszystkiego: absolutów, wszelkich prawd zastanych i jedynie ,~ słusznych rozwiązań we wszelkich sferach religii. nauki, kultuiy i etyki. Domaga się osadniczego przezwyciężenia schematów i nawyków myślowych. Upatruje największe zło zarówno w totalitaryzmach jak i dogmatyzmach. w politycznej manipulacji i religijnej indoktrynacji

10