PICT6028

I Otóż sformułowane problemy muszą wyczerpywać zakres naszej ni_c. wiedzy, zawarty w temacie badań. Tak więc problemy w sposób znacz, nie bardziej precyzyjny określają zakres naszych wątpliwości. ty_{m Sa}. mym określają teren badawczych poszukiwań.

2. Drugim warunkiem poprawności sformułowanych przez nas problemów, jest konieczność zawarcia w nich wszystkich generalnych zależności między zmiennymi. Dzięki temu dość ściśle będziemy mieć wyznaczony zakres badanych zjawisk.

Na marginesie tego postulatu należy przypomnieć trafne propozycje H. Muszyńskiego wedle którego problemy dotyczą dwu kategorii fak-tów: a) własności ..przedmiotów", oraz b) relacji łączących zmienne. Pierwsze wywodzą się z pytań rozstrzygnięć, a odpowiedzią na nic jest definitywne i jednoznaczne ..tak”, „nic", „jest tak i tak" itp. Drugie wy. wodzą się z pytań dopełnień i odpowiedzi na nie są złożone, wielowarstwowe. uwarunkowane. Np. ad 1) „Jakie są przyczyny niepowodzeń szkolnych", ad 2) „Jaki jest wpływ dezorganizacji rodziny na aspiracje oświatowe młodzieży".

3. Trzecim warunkiem poprawności problemu badawczego jest jego roz-strzygalność empiryczna oraz wartość praktyczna. W fazie koncepcji nie można niestety zdobyć całkowitej pewności, czy problem posiada te dwa istotne walory. Musimy zaufać naszej wiedzy i intuicji badawczej. Problem badawczy, czy raczej zespół problemów badawczych wyznacza dalszy proces myślowy w fazie koncepcji. Stanowią podstawę tworzenia hipotez, bo często zabieg budowania hipotez polega na zmianie gramatycznej formy problemu, ze zdania pytającego na twierdzące lub przeczące.

Formułowanie problemów badawczych jest więc ze wszech miar ważnym zabiegiem, wymagającym poważnego namysłu i pewnego zasobu wiedzy. Bo choć problemy badawcze określają zakres naszej niewiedzy, to aby wykonać to trafnie, trzeba sporo wiedzieć o przedmiocie naszych badań. Najlepszym źródłem takiej wiedzy jest literatura przedmiotu.

Rozstrzygnięcie problemu badawczego może mieć dwojakie konsekwencje. Po pierwsze może przynieść określone korzyści praktyczne, po \\tóre może doprowadzić do ważnych ustaleń naukowo-poznawczych. Oczywiście skutki te nie wykluczają się wzajemnie.

Problem w stosunku do sformułowanego wcześniej przedmiotu badań stanowi radykalne uściślenie i ukierunkowanie naszych zainteresowań. Np.

2.2.2. Formułowanie hipotez

Dochodzimy w tym miejscu do momentu, w którym konieczna jest pewna wiedza teoretyczna o badanych zjawiskach. Możemy zdawać sobie sprawę z istnienia zależności między dwoma zjawiskami, możemy domyślać się nawet kierunków tych zależności, jednak aby można było kierować ich przebiegiem, potrzebna jest wiedza bardziej szczegółowa o przedmiocie naszych zainteresowań. Jakość wiedzy potrzebnej dla sformułowania hipotez roboczych można podzielić na 2 grupy. Do pierwszej należą wiedza o przedmiocie badań i to wiedza typu demograficznego, ekonomicznego, kulturalnego itp., oraz znajomość badań i wyników badań podobnych lub zbliżonych zagadnień na innym terenie. Do drugiej grupy wiedzy zaliczyłbym wiedzę ogólna z zakresu wychowania, praw społecznych, elementów socjologii. W przypadku zupełnego braku wiedzy pierwszej grupy lub gdy czas nie pozwala na ich szybkie poznanie, a poznanie takie, zaznaczyć trzeba, to kwestia nawet paru lat. uciec się można do badań wstępnych. Przeprowadzamy wówczas rodzaj sondażu dla zdobycia podstawowych wiadomości o interesującej nas społeczności. obiekcie lub zjawisku. W naszym przypadku mogłoby to być: zapoznanie się z danymi urzędowymi, będącymi w dyspozycji rady narodowej. rozmowy z opiekunem społecznym, ankieta wśród dzieci na temat wielkości rodzin itp.

Po uzyskaniu odpowiedniej wiedzy z obydwu wymienionych zakresów można dopiero przystąpić do formułowania hipotez. Niektórzy socjologowie dzielą hipotezy na teoretyczne i robocze. Podział ten ma swoje uzasadnienie w przypadku prowadzenia badań wyspecjalizowanych, zespołowych i robionych na wielkich populacjach. W przypadku badań indywidualnych nie jest konieczna taka precyzja pojęciowa. Będziemy zatem używać określenia hipotez bez tych przymiotników. „Hipotezą