CCF20081016058

dawczych, a w każdym razie przed sformułowaniem problemów i hipotez badawczych. W tym natomiast punkcie interesować nas będą już zagtul nienia bardziej złożone.

Do badań jesteśmy właściwie przygotowani. Jest to jednak przed.su,' wzięcie pracochłonne i kosztowne. Nie może się nie udać. Musimy więi wyeliminować wszelkie okoliczności, które mogłyby badania uczynić nieowocne. Kiedy mieliśmy do czynienia z takim wypadkiem? Ol<V badania byłyby nieudane gdyby były niewiarygodne. Jest to okolicznoSi podobna do tej, która czasem spotyka narzędzie badawcze. Nie bada top* • co powinno badać. Mówimy wówczas, że narzędzie jest nietrafne. Mo/o się więc zdarzyć, że przez szczególny zbieg okoliczności podejmiemy badania i czy to przez dobór próby badawczej, czy przez narzędzie nir uzyskamy wiedzy, o którą nam chodziło. Badania byłyby wówczas nu wiarygodne.

Badania mogą być także nierzetelne. Oznacza to, że warsztat badaw czy, narzędzia zostały tak przygotowane, iż dają różne wyniki.

Sprawdzamy więc badaniami pilotażowymi głównie trafność naszych rozstrzygnięć warsztatowych, a w szczególnie narzędzi badań. Drugi obszar weryfikacji - to weryfikacja trafności doboru próby badawcze| i terenu badań.

Dopiero analiza tych dwu zjawisk pozwoli nam na wtórną weryfikację założeń teoretycznych czyli problemów badawczych, hipotez, zmiennych, rzetelności wskaźników.

W przykładzie, który towarzyszy naszym krokom, przeprowadzamy po kilka wywiadów w obu grupach, celowo dobierając respondentów z różnych szkół, zawodów, o różnych cechach osobistych i środowisko wych. Sprawdzamy trafność naszych rozstrzygnięć odnośnie wyboru grup badawczych, ich jednorodności lub zróżnicowania. Sprawdzamy trafność i komunikatywność języka pytań.

Po rozmowach wracamy do problemów i zmiennych. Rozważamy ewentualną wstępną trafność hipotez, choć nie należy w tym wypadku wyciągać pochopnych wniosków.

9.2.11. Ostateczne decyzje odnośnie pojęć i warsztatu badań

Zadanie tego kroku nosi znamiona oczywistości i jest konsekwencji) kroku poprzedniego, ale nie tylko. Dla ostatecznego sformułowania temalu badań znaczenie ma także typologia problemów, zmiennych, wskaźników Na zmianę terenu badań może wpłynąć formułowanie wskaźników, któro w danej populacji mogą nie występować. Mówiąc krótko cała dotychczasowa droga waży na ostatecznym kształcie naszej koncepcji.

Dla przykładu ograniczymy się do sformułowania tematu pracy badawczej, który jak pamiętamy miał postać mocno nieprecyzyjną.

Temat ten powinien brzmieć: „Wpływ konfliktów i przemian społecznych na kształtowanie się wybranych elementów postawy i opinii młodzieży robotniczej i uczącej się na przykładzie badań w środowisku wielkomiejskim”.

Sformułowanie choć może poprawne brzmi okropnie dla ucha. Ponieważ język w naukach społecznych dodaje im wiele powabu należy uwzględnić jego reguły i uprościć tekst naszego tematu: „Podstawy i opinie młodzieży wobec społeczeństwa i przemian społecznych w latach 1980-1981”. Resztę informacji ważnych i koniecznych przenosimy do tekstu pracy. Tytuł winien informować o generalnym problemie pracy, wszystkie inne winny ustąpić przed społeczną rolą informacyjną języka.

9.2.12.    Harmonogram badań

Zabieg konieczny przy badaniach zbiorowych, zespołowych, przy badaniach powtarzalnych. Zabieg bardzo przydatny przy badaniach prowadzonych na różnych terenach i różnych grupach, przy zastosowaniu różnych technik badawczych. Zabieg pozytywny zawsze, bo reguluje i dyscyplinuje nasze zachowania i tok prac badawczych. Należy go dokonać przewidując ewentualne przeszkody w realizacji.

Odpowiedni porządek winien zawierać w sobie jeszcze i ten zamysł aby przebieg i wyniki wcześniejszych etapów regulowały i korygowały kolejne działania badawcze.

Każdy przypadek wymaga odrębnych rozwiązań.

9.2.13.    Bibliografia

Jest to wbrew pozorom kontrowersyjna sprawa. Jedni uważają, iż bibliografia winna obejmować tylko dzieła cytowane, inni, że wszelkie dotyczące dziedziny badań i ogólnoteoretyczne. Prawda jak zawsze leż pośrodku i podobnie jak wiele innych rzeczy winna być rozstrzygnięta indywidualnie.

Badacza obowiązuje włączenie do bibliografii tych dzieł teoretycznych, do których wyraźnie nawiązuje, które mogły stanowić inspirację leoretyczną, na które się powołuje w ustaleniach definicyjnych. Należy jednak unikać włączania do bibliografii podręczników, słowników, ency-1GI