PICT6075

usialcnia struktury jest podjęcie decyzji co do dokładnych kryteriów

działu zbiorowości.    .    , ,

Gdy w przypadku zmiennych zwianych ze skal., interwałową ^ się o ich skorelowaniu, to w przypadku znncnnych zwianych _Zc nominalna mówi się o zbieżności konkretnych ich reahzacj, (cech). ^ ważmy różnicę: gdy mówimy, iż skorelowane s., między sobą wzrost i w_ag ciała l to zarówno ..wzrost”, jak i ..waga są nazwami zmtennych. c? mówimy, iż cecha bycia kobietą zbieżna jest z uprawianiem zawodu nauczy, cielą to „kobieta” i ..nauczyciel" są to nazwy cech. me zaś zmiennych.

Pierwsza z tych cech stanowi jedno z podstawień zmiennej „ple^, _d -zmiennej ..zawód". Obserwujemy zbieżność pomiędzy cechami: „kobi_c. ta" nauczyciel”; obserwujemy rozbieżność pomiędzy cechami „mężczy. zna" .nauczyciel": nie ma i być nie może żadnej zbieżności ani rozbici, ności pomiędzy ..płcią" a „zawodem", czyli pomiędzy zmiennymi.

Do określenia siły zbieżności stosowane są rozmaite współczynniki, których zakres zmienności - analogicznie jak w przypadku współczynni-ków korelacji zawarty jest w granicach (-1. +1). Popularnie stosowany jest zwłaszcza współczynnik, zwany także współczynnikiem ^ulea, odpowiedni jednak tylko dla przypadków, gdy obydwie zmienne są dycho-tomiczne (mające dwie tylko wartości, jak np. pleć).

Jeśli jedna ze zmiennych związana jest ze skalą interwałową, druga zaś - /. nominalną, i ta ostatnia jest przy tym dychotomiczna. możliwe jest wyrażenie siły ich skorelowania za pomocą tzw. punktowo dwuseryjne-go współczynnika korelacji. Jeżeli jedna ze zmiennych związana jest ze skalą porządkową, druga zaś z nominalną (i ta ostatnia jest dychotomiczna). możliwe jest wyrażenie siły ich skorelowania za pomocą współczynnika Kcndalla. Jeżeli obydwie zmienne związane są ze skalą interwałową, lecz jedna z nich reprezentowana jest w badaniach tylko dwupunktowo-odpowiednim wówczas będzie dwuseryjny współczynnik korelacji. W przypadku gdy obydwie związane ze skalą interwałową zmienne reprezentowane są tylko dwupunktowo - odpowiedni będzie tzw. tctrachorycz-ny współczynnik korelacji.

Zmienna związana jest zawsze z określoną skalą. Badacz jednak może potraktować zmienną tak. jak gdyby związana ona była ze skalą słabszą. może przejść zatem od skali interwałowej do porządkowej, od skali porządkowej do nominalnej lub wprost od skali interwałowej do skali nominalnej. Przykłady:

1)    zmienna: przeciętna półroczna ocena ucznia z pięciu przedmiotów. Skala: interwałowa (można sensownie postawić pytanie, o ile wyższa jest przeciętna osiągnięta przez ucznia A od przeciętnej uzyskanej przez ucznia B). Decyzja badacza: przejść od skali interwałowej do skali porządkowej. czyli szeregować badanych uczniów, poczynając od osiadającego najwyższą średnią do posiadającego średnią najniższą. Gdy uczeń A był uprzednio charakteryzowany np. liczbą 4.4 (średnia jego ocen z pięciu przedmiotów), to obecnie będzie on charakteryzowany np. kolejnym numerem 3 (trzeci w hierarchii wyników mierzonych średnią ocen z pięciu przedmiotów).

2)    zmienna: przeciętny czas dojścia (dojazdu) ucznia z domu do szkoły (w minutach). Skala: interwałowa (można sensownie spytać, o ile dłużej trwa przeciętnie droga do szkoły ucznia A niż droga ucznia B). Decyzja badacza: uznać, że czyja droga do szkoły trwa przeciętnie 20 minut lub krócej, ten mieszka ..blisko" szkoły, czyja zaś droga do szkoły trwa ponad 20 minut, ten mieszka ..daleko" od szkoły.

Gdy uczeń A był uprzednio charakteryzowany np. liczbą 15 (tyle minut zajmuje mu droga), to obecnie charakteryzowany jest jako „mieszkający blisko szkoły . Zmienną związaną ze skalą interwałową przekształcono tu zatem w zmienną zw iązaną ze skalą nominalną. Zmienna ta to alternatywa: „zamieszkiwanie blisko szkoły", „zamieszkiwanie daleko od szkoły".

Mógłby to być zarazem przykład zmiennej o reprezentacji dwupunk-towej. Szeroki wachlarz wartości tej związanej ze skalą interwałową zmiennej (2 min, 7 min. 23 min itd.) sprowadzony został do dwóch wartości: „nie więcej niż 20 minut" i „więcej niż 20 minut".

Spotyka się również przypadki operowania zmiennymi związanymi faktycznie ze skalami słabszymi, tak jak byłyby one związane ze skalami mocniejszymi. Jeśli np. prosimy badanych uczniów o uszeregowanie wedle preferencji każdego z nich siedmiu przedstaw ionych w kwestionariuszu sposobów' spędzenia wolnego czasu, a następnie stwierdzając, iż oglądanie telewizji uczeń A wymienił na drugim miejscu, uczeń B na czwartym, uczeń ( na pierw szym itd., obliczamy wartość średnią tych miejsc i stwier-dzamy, że przeciętne miejsce zajmowane przez telewizję w hierarchii sposobów spędzania wolnego czasu według preferencji wszystkich zbadanych uczniów wyraża sic liczbą 2, to zmienną związaną de facio ze skalą tylko porządkową potraktowaliśmy tak. jak gdyby była ona związana ze skala interwałową (skoro sumowaliśmy miejsca w hierarchii).