PICT6350

1

przejawia się w postaci określonej wiedzy, na którą składają się fakty twierdze-nia i teorie opisujące i wyjaśniająco badaną rzeczy'' istosc.

W tym znaczeniu, przez naukę będziemy rozum.ee określony sposób post*.

•anta- badawczego prowadzący do

naukowych należy uwzględniać przy próbie wyjasmama znaczcnta pojęcia ..nauka-- Tak rozumiane pojęcie „nauka” będztc w „tutejszym opracowaniu

^C‘‘^1SpodrrfjtTy sens pojęciu „nauka" nadaje także K. Ajdukicwicz pisząc: „termin «nauka» bywa dwojako rozumiany. Przy pierwszym jego rozumieniu, «„ą.

dążeniu do poznania rzeczywistości” [1974. s. 173].

Wobec wieloznaczności tego pojęcia, w niniejszej pracy przez naukę rozumieć będziemy ogól czynności badawczych wykonywanych przez uczonych zmierzających do poznania istniejącej rzeczywistości przyrodniczej bądź społecznej oraz wytwór tych czynności, na który składa się system twierdzeń, hipotez i teorii.

Z zasygnalizowanych jedynie poglądów i opinii wynika, źc pojęcie „nauka”, operuje pewnym zakresem treści i desygnatów, które nic tylko wzajemnie się nie wykluczają. lecz są wobec siebie komplementarne. Zawierają one dwa podstawowe elementy składające się na pojęcie „nauka”, tj. zespól czynności poznawczych, jakim są badania naukowe oraz wytwór owych czynności, które stanowi wiedza naukowa.

7.2. Badania naukowe i ich rodzaje

Słowo „badanie naukowe”, podobnie jak pojęcie „nauka'* jest wieloznaczne i ma szerokie zastosowanie w mowie potocznej. Niekiedy słyszymy, że w jakiejś szkole przeprowadzono „badanie wyników nauczania”; ż.c „«badania laboratoryj-ne» nic potwierdziły przyczyn występującej choroby”, że „CBOS przeprowadził «badania» nad postawami nauczycieli w okresie transformacji” lub, że „skonstruowano nowy pojazd mechaniczny, który' poddano «badaniom technicznymi)”. Wc wszystkich przytoczonych przypadkach, podjęto określony rodzaj czynności, które umożliwiały znalezienie wiarygodnej podstawy do udzielenia odpowiedzi na interesujące badacza pytania, np. „Jaki jest poziomu nauczania w szkole?'*; „Jakie są przyczyny epidemii? ; „Jakie są postawy nauczycieli?” czy „Jakimi parametrami cechuje się nowy pojazd mechaniczny?”. Jednakże w każdym przypadku, musiał

być zastosowany inny rodzaj czynności, a i zakres czy czas trwania tvch ,• by* inny. Można powiedzieć, że ..badanie” jest pewnego

dojmowaną w celu wyjaśnienia przyczyny wystąpienia jakiegoś ziawiska ^ stanu rzeczy lub dokonania jego oceny.    ’ ^czy

Badanie naukowe jest także zespołem określonych czynności Są to icdn k czynności, które zmierzają do poznania, wyjaśnienia i zrozumienia jakiegoś zjawiska bądź do wykrycia związków między interesującymi badacza zjawiska-mi. Jest zespołem czynności Związanych z pozyskaniem wiedzy niezbędnej do przeprowadzenia analizy zebranych materiałów, z myślą o udzieleniu odpowiedzi na postawione pytania badawcze. Można powiedzieć, że badanie naukowe to zespól czynności zmierzających do poznania, wyjaśnienia i zrozumienia zjawisk i zdarzeń będących przedmiotem badań jak i udzielenia odpowiedzi na sformułowane pytania badawcze. Sposoby wykonywania owych czynności badawczych jak i zasady określające tok postępowania badawczego to metody badawcze.

Badania pedagogiczne zmierzają także do poznania i zrozumienia fragmentu rzeczywistości wychowawczej i społecznej. Różnią się jednak od innych badań społecznych przede wszystkim przedmiotem, który m jest proces wychowania. Składają się na niego wszelkie sytuacje dydaktyczno-wychowawcze, celowe i świadome oddziaływania wpływające na proces rozwojowy dzieci i młodzieży oraz rezultat tych procesów. Specyfika przedmiotu badań powoduje. że badania pedagogiczne, mimo iż mają charakter interdyscyplinarny i są powiązane z wieloma naukami społecznymi, takimi chociażby, jak z filozofią, logiką, psychologią, socjologią, historią, antropologią kultury, prakseologią i innymi, odróżniają się swym formalnym punktem widzenia, pod którym badają człowieka. Różnią sic one od nich m.in. tym, iż nic ograniczają się jedynie do dostarczania wiedzy niezbędnej dla dokonania diagnozy, mimo iż jest ona podstawą wszelkiego racjonalnego działania. Zadaniem badań pedagogicznych jest dostarczenie wiedzy o skuteczności różnego rodzaju zabiegów wychowawczych jak i o zależnościach zachodzących między interesującymi badacza zjawiskami. Dążenie do ustalenia zależności przyczynowych między zjawiskami, jest niczym innym jak wyjaśnianiem tych zjawisk. Aby jednak wyjaśnić i zrozumieć zjawiska i zależności przyczynowe. koniecznym jest uwzględnienie wielu czynników społecznych, które nic tylko bezpośrednio towarzyszą procesowi wychowania, ale także i tych. które owe procesy poprzedzały. Nic ulega wątpliwości, że badania pedagogiczne jeżeli mają spełniać rolę usługową w stosunku do praktyki, muszą spełniać funkcję wyjaśniającą i określać związki i zależności między pewnymi przyczynami a ich następstwami. I lak np. jeżeli badacz pragnie wyjaśnić i zrozumieć przyczyny niewłaściwego zachowania ucznia wobec nauczyciela, może odwołać się do jego aktualnej postawy i przyjąć, że owe zachowanie może być spowodowane faktem, iż nie lubi on nauczyciela. Jednakże takie wyjaśnienie, jest mało wiarygodne, dlatego gdyż sam fakt owego zachowania się ucznia wobec nauczy-

17