PICT6375

ROZDZIAŁ III

Ilościowe i jakościowe badania pedagogiczne 1. Badania ilościowe i jakościowe

Od wiciu lat toczy się dyskusja o tym, czy istnieje jedna wspólna dla wszystkich nauk empirycznych metoda badawcza, czy też nauki społeczne po-sługują sic własną, odmienną od nauk przyrodniczych - metodą. Można przyjąć, że nic istnieje:jedna uniwersalna dla wszelkich badań metoda, lecz że wykorzystywane są przynajmniej dwie orientacje metodologiczne związane z podejmowanymi badaniami, tj. orientacja ilościowa i jakościowa. Każda z nich ma swoją specyfikę, którą należy uwzględniać w badaniach, gdyż inaczej definiuję problemy, inaczej je wyjaśnia i interpretuje. Każde z tych podejść wymaga innych umiejętności i procedur badawczych. Z tych względów obie orientacje mają swoje merytoryczne i metodologiczne uzasadnienie, biorąc pod uwagę użyteczność zebranych materiałów i informacji.

Przez wiele lal. większość badań empirycznych w naukach społecznych opierało się na metodach ilościowych. Badania jakościowe były rzadko podejmowane a ich metody badawcze były niedoceniane. Głównym powodem, dla którego przez wiele lat. w naukach społecznych wykorzystywano i nadal sic wykorzystuje metody ilościowe jest nadzieja na pomyślny ich rozwój. Uważano, że badania opierające się na metodach ilościowych, sprzyjają pełniejszemu wyjaśnianiu nieznanych zjawisk i procesów oraz przewidywania przyszłych zachowań jednostek lub grup społecznych, w wyniku obserwacji ich aktualnego zachowania. Pomijano przy tym fakt, że nauki społeczne posiadają własną specyfikę badawczą, wyrażającą się nie tyle w konieczności wyjaśnienia zjawisk, ile zrozumienia przyczyn i motywów zachowania i postępowania ludzi znajdujących się w określonych uwarunkowaniach społecznych.

Wskazując na specyfikę tych badań oraz na występujące różnice pomiędzy badaniami ilościowymi i jakościowymi można stwierdzić, iż tkwią one w sposobach prowadzenia badań oraz celach badawczych, które w przypadku badan ilościowych zmierzają do ustalenia i wyjaśnienia związków i zależności niiędzy badanymi zjawiskami, podczas gdy w badaniach jakościowych, dążą do ich rozumienia. len różny punkt widzenia wpływa na metodologiczną odrębnos

W poznawaniu i wyjaśnianiu zjawisk dających się zaobserwować od wch w,/ należy ujmować w całość, aby zrozumieć motywy kryjące sic'za takim w * innym zachowaniem jednostek.    m oącz

’ Wskazując na występujące między tymi orientacjami różnice, należy dodać że wynikają one także z przedmiotu badań. W badaniach ilościowych przcdm.o-tem badań są obiekty, rzeczy, zjawiska, zdarzenia jak i człowiek. charaktcry/uia cy się pewnymi specyficznymi właściwościami będącymi obiektem zainteresi wań badawczych. Badaniami ilościowymi obejmuje się te cechy i właściwości przedmiotów, któro są obscrwowalnc i dają się policzyć i zmierzyć. Przedmiotem badań ilościowych jest także człowiek lub gmpa społeczna. Podejmujący badania, zwracają głównie uwagę na opis tych zjawisk i procesów, które wpływają na jego rozwój od chwili narodzenia, poprzez okres dzieciństwa i młodości aż po wiek dojrzały i starczy. Badania te odnoszą się głównie do czynników wpływających na fizyczny, psychiczny i społeczny rozwój człowieka oraz na jego funkcjonowanie w społeczeństwie. Zebrane informacje, muszą więc przybrać postać zopcracjonalizowanych zmiennych i wskaźników, aby można było za pomocą zestawu narzędzi określić siłę ich wpływu na rozwój człowieka. Prowadzący badania ilościowe zakładają, że rozwój człowieka i jego postępowanie przebiega według określonych reguł i że jest ono racjonalne, co uzasadnia stosowanie metod ilościowych, w oparciu o które można ustalić związki przyczynowe i wyjaśnić interesujące badacza zjawiska czy procesy.

lego rodzaju badania odróżniają się swym formalnym punktem widzenia, od badań jakościowych, podczas których, gromadzenie informacji odbywa się nie drogą zliczania i mierzenia zmiennej obserwowałncj, ale poprzez bezpośrednią obserwację jednostek, uzupełnioną próbą zrozumienia motywów kryjących się za ich zachowaniem.

Specyfiką badań jakościowych jest to, że prowadzący badania jest nie tylko obserwatorem przedmiotu, który bada, ale sam jest częścią badanego przez siebie przedmiotu. Dlatego, oprócz badania tej rzeczywistości, która poddaje się bezpośredniej obserwacji, może badać także i psychospołeczny wymiar osobowości drugiego człowieka, która jest w pewnym stopniu uzależniona od środowiska, w którym jednostka żyje, tj. rodziny, grup formalnych i nieformalnych, instytucji, organizacji czy środowiska społecznego i kulturowego. Z tych powodów badania jakościowe, uwzględniać muszą całokształt sytuacji, w jakiej dana jednostka się znajduje bądź znajdowała i dorastała. Całościowe poznanie owych uwarunkowań, nadaje badaniom pełniejszy sens. gdyż pozwala nic tylko poznać istniejącą rzeczywistość, ale także zrozumieć motywy kryjące się za takim bądź innym postępowaniem i zachowaniem jednostek, które także kierują się w swoim życiu określonymi celami. Poznanie motywów kryjących się za takim bądź innym zachowaniem czy postępowaniem jednostki, nie jest niemożliwe bez całościowego ujmowania sytuacji, w jakiej jednostka lub grupa społeczna się znajdują. Nie wystarczy odpowiedzieć na pytanie, co

67